ពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ១ វគ្គ១

ក)-ពាក្យបម្រាម១០ប្រការដែលបុព្វបុរសខ្មែរបានផ្តាំទុក

ពាក្យបម្រាម១០ប្រការនោះគឺ៖

កុំឱ្យយកសាសន៍គេធ្វើសាសន៍ឯងនោះប្រការ១

កុំឱ្យយកសាសនាគេធ្វើសាសនាឯងនោះប្រការ១

កុំឱ្យយកចិត្ដគេធ្វើជាចិត្ដឯងនោះប្រការ១

កុំឱ្យយកកិរិយាគេមកធ្វើជាកិរិយាឯងនោះប្រការ១

កុំឱ្យយកគំនិតគេធ្វើជាគំនិតឯងនោះប្រការ១

កុំឱ្យយកទ្រព្យគេមកធ្វើជាទ្រព្យឯងនោះប្រការ១

កុំឱ្យគិតព្យាបាទគេនោះប្រការ១

កុំឱ្យកុហកគេនោះប្រការ១

កុំយកអង្រែបុកត្បាល់នោះប្រការ១

កុំឱ្យយកត្បាល់បុកអង្រែនោះប្រការ១ ត្រូវជា១០ប្រការ។

ចោរហារយ

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

ចោរហារយ

ជាបឋមខ្ញុំបាទសូមបកស្រាយ ពាក្យ‹ហារយ›ជាមុនសិន ទើបបកស្រាយពាក្យចោរនៅតាម

ក្រោយបន្តទៀត។

ហារយ៖ គឺជាចំនួនលេខដែលយើងយកមកប្រើរាល់ថ្ងៃដូចជាមួយ,ពីរ,បី…ហាសិប,ហុកសិប…

មួយរយ,ពីររយ…។ល។ លេខខាងលើនេះ គេបានយកមកប្រើជាពាក្យកាត់ត ដូចពាក្យថា

(ហាសិប=ហា)រួចពាក្យ ហា+ ពាក្យរយ=ហារយ ដើម្បីយកមកបញ្ជាក់ន័យ ឫក៏ សំដៅទៅរក

មនុស្សមួយក្រុម ឫបក្សពួកមួយក្រុម ដែលមានចំនួនច្រើនរាប់រយនាក់ឡើងទៅ ដូចយើង

ធ្លាប់បានជួបនៅក្នុងរឿងព្រេងឫមានប្រើក្នុងសាស្ត្រាបុរាណដួចជាពាក្យថា(ចោរហារយ=ចោរ

ប្រាំរយ)ជាដើម។

 ចោរ៖ អ្នកដែលប្រព្រឹត្តនូវអំពើទុច្ចរឹតមានចេតនាប៉ងប្រាថ្នាប្រើនូវអំពើអកុសលកម្មបទតាមផ្លូវ

កាយដោយបានយកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់អ្នកដ៏ទៃយកមកធ្វើជារបស់ខ្លួនដោយមិនបានបន្លឺវាចា

ហាសុំ ឫប្រាប់ឱ្យអ្នកដែលជាម្ចាស់របស់ទ្រព្យនោះបានឮនិងបានដឹង ឫក៏សុខចិត្តយល់ព្រមប្រ

គល់មកឱ្យខ្លួន។ តែបើតាមនិយមន័យរបស់ពាក្យ‹ចោរ›ប្រើក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាវិញគឺជាអកុ

សលកម្មបទតាមផ្លូវកាយ,វាចានិងចិត្ត ដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់បានត្រាស់បញ្ញត្តិក្នុងសិក្ខាបទប្រាំ៖

1)-បាណាតិបាតា = វៀរចាកការសម្លាប់សត្វ។

2)-អទិន្នាទានា=វៀរចាកនូវការលួចទ្រព្យសម្បត្តិរបស់អ្នកដ៏ទៃ។

3)-អព្រហ្មចរិយា=វៀរចាកការសេពនូវកាមខុសរបៀប។

4)-មុសាវាទា=វៀរចាកនូវការនិយាយកុហក់។

5)-សុរាមេរយមជ្ជប្បមាទដ្ឋានា=វៀរចាកនូវការសេពគ្រឿងញៀន និងគ្រឿងស្រវឹង។

ដូច្នេះចោរកម្មគឺជាអំពើអកុសលធម៌មួយបែបក្នុងចំណោមអកុសលធម៌ទាំងឡាយដែលអាចកើត

មានឡើងបានក៏អាស្រ័យដោយសារមានធម៌ពីរជាហេតុខាងដើមគឺ៖ អហិរិកៈនិង អនោត្តប្បៈ។

អហិរិកៈ=គឺជាធម៌ដែលមិនចេះខ្មាស់អៀននិងមិនខ្ពើមរអើមចំពោះអកុសលធម៌ទាំងឡាយដែល

ខ្លួនបានប្រព្រឹត្ត។

អនោត្តប្បៈ= គឺជាធម៌ដែលមិនចេះតក់ស្លុត និងមិនចេះភ័យខ្លាចនូវគ្រប់អំពើទុច្ចរិតដែលខ្លួនបាន

ប្រព្រឹត្ត។ ធម៌ទាំងពីរនេះតែងតែកើតឡើងជាមួយនឹងអកុសលចិត្តទាំង១២ដួងដែលពោពេញទៅ

ដោយលោភៈ,ទោសៈនិងមោហៈជាកិលេសដែលនៅដេកត្រាំក្នុងសន្តាន។ ខ្ញុំសូមលើកយក

ចោរកម្មប្រាំប្រភេទមកបកស្រាយជូនប្រិយមិត្តអ្នកអានជាទីសណ្តាប់ដូចតទៅនេះ៖១)-ចោរលួច

/ ២)-ចោរឆក់ / ៣)-ចោរប្លន់ / ៤)-ចោរព្រៃ / ៥)-ចោរហារយ។

១)-ចោរលួច៖ អ្នកប្រព្រឹត្តនូវអំពើទុច្ចរឹតគឺអកុសលកម្មបទតាមផ្លូវកាយ ដោយស្ងៀមស្ងាត់ លួច

លាក់មិនមានហឹង្សាណាមួយមកលើម្ចាស់ទ្រព្យនោះទេ ក្នុងពេលដែលកំពង់លួចយកទ្រព្យ

សម្បត្តិរបស់អ្នកដ៏ទៃ ដូចជាចោរលួចកង់,ម៉ូតូ,របស់ឫវត្ថុនានា…​។ល។

២)-ចោរឆក់៖ អ្នកប្រព្រឹត្តនូវអំពើទុច្ចរឹតគឺអកុសលកម្មបទតាមផ្លូវកាយដោយមិនបានប្រព្រឹត្តនូវ

អំពើហឹង្សាណាមួយមកលើម្ចាស់ទ្រព្យនោះទេ គ្រាន់តែឆក់យកទ្រព្យសម្បត្តិ ពីម្ចាស់យ៉ាងរហ័ស

បំផុតក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លី រួចក៏គេចវាសរត់បាត់ទៅ ដូចជាចោរឆក់ខ្សែក,ខ្សែដៃ,នាឡិកា…។ល។

៣)-ចោរប្លន់៖ អ្នកប្រព្រឹត្តនូវអំពើទុច្ចរឹតគឺអកុសលកម្មបទតាមផ្លូវកាយដោយមានប្រើអំពើ

ហឹង្សាដូចជាមានប្រើគ្រឿងអាវុធ(កាំបិត,កាំភ្លើង,ពូថៅ…)យកមកគំរាមកំហែងបៀតបៀនចាប់

បង្ខំម្ចាស់ទ្រព្យដោយប្រើកម្លាំងហឹង្សា ដើម្បីប្លន់ដណ្តើមយកទ្រព្យរបស់ពួកគេដូចជាប្លន់ទ្រព្យ

សម្បត្តិ,ឡាន,ម៉ូតូ,លុយ,មាស,ប្រាក់,កែវកង…។ល។

៤)-ចោរព្រៃ៖ អ្នកប្រព្រឹត្តនូវអំពើទុច្ចរឹតគឺអកុសលកម្មបទតាមផ្លូវកាយ ដោយមានប្រើអំពើ

ហឹង្សាដូចជាមានប្រើគ្រឿងអាវុធ(កាំបិត,កាំភ្លើង,ពូថៅ…)យកមកគំរាមកំហែងបៀតបៀនចាប់

បង្ខំម្ចាស់ទ្រព្យដើម្បីប្លន់ដណ្តើមយកទ្រព្យរបស់ពួកគេ គឺជាប្រភេទនៃចោរកម្មដែលមានចង

ក្រងជាពួក,ជាក្រុមដោយមានគ្រឿងប្រដាប់អាវុធដូចជាកាំភ្លើងវែង,ខ្លី,កាំបិត,ពូថៅដើរលួច,ដើរ

ប្លន់គោក្របីទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមជនបទចុងកាត់ម៉ាត់ញកដាច់ស្រយ៉ាលឫនៅ

តាមជាយដែន។ ឱទាហរណ៍៖លួចប្លន់គោ,ក្របីពីស្រុកខ្មែរយកទៅលក់ឱ្យពួកយួនឫសៀម, ឫក៏

លួចប្លន់គោ,ក្របីពីស្រុកយួនឫស្រុកសៀមយកមកលក់ឱ្យខ្មែរវិញ។

៥)ចោរហារយ៖  គឺមនុស្សមួយក្រុមរួមផ្សំគំនិតគ្នាប្រព្រឹត្តនូវអំពើទុច្ចរឹតគឺអកុសលកម្មបទ

តាមផ្លូវកាយ,វាចា និងចិត្ត ដោយប្រើអំពើហឹង្សាដែលមានភាពសាហាវ ព្រៃផ្សៃ ឃោឃៅ

ជាងចោរកម្មប្រភេទបួនមុននេះទៅទៀត។ គឺជាប្រភេទនៃចោរកម្មដែលមានទ្រង់ទ្រាយធំ

និងរចនាសម្ពន្ធមួយយ៉ាងច្បាស់លាស់ដោយមានមេកន្ទ្រាញមួយធំ ជាអ្នកដឹកនាំគ្រប់គ្រងបក្ស

ពួករបស់គេដោយប្រើអំណាចផ្តាច់ការ។ ចំណែកឯមេបញ្ជាការរងផ្សេងៗទៀត ដែលជាភ្នែក

ច្រមុះឫដៃជើងផ្ទាល់របស់មេកន្ទ្រាញធំនេះគឺសុទ្ធសឹងតែជាសាច់សាលោហិតញាតិសន្តាន

ក្រុមគ្រួសារ(កូន,ប្រពន្ធ,បងប្មូនបង្កើត,ពូមីង,ក្មួយបង្កើត…)។ ចំពោះមិត្តភ័ក្ត្រជិតស្និទនិង

ក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេ គឺជាអ្នកត្រួតពិនិត្យមែកធាងឫជាមេបញ្ជាការរងនៃសាខាតូចៗ

ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅតាមតំបន់នានាឫប្រទេសដ៏ទៃ។ រីឯកូនចៅតូចតាចដ៏ទៃផ្សេងទៀត

ដែលជាកូនអុកឫកូនជឹងគឺវាគ្រាន់តែជាអ្នកអនុវត្តន៍ផ្ទាល់នូវគ្រប់គម្រោងទុច្ចរឹតរបស់

មេកន្ទ្រាញធំតែប៉ុណ្ណោះ គឺមានក្រុមពួកចោរលួច,ចោរឆក់,ចោរប្លន់និងចោរព្រៃដែលជាបរិវារ

របស់មេចោរហារយនោះ។ ក្រៅពីបណ្តាញដែលជាក្រុមគ្រួសារកូនចៅញាតិមិត្តផ្ទាល់របស់មេ

កន្ទ្រាញនោះ នៅមានបណ្តាញខាងក្រៅដែលជាផ្នែកជំនួយការផ្សេងៗក្នុងការធ្វើអន្តរាគមន៍

ពីពួកមន្ត្រីពុករលួយ, កងកម្លាំងមានសមត្ថកិច្ច(ប៉ូលិស,គិញ,គយ)ចាប់តាំងពីថ្នាក់ក្រោមទល់

នឹងថ្នាក់កំពូលនៅគ្រប់ស្ថាប័នរដ្ឋសំខាន់ៗដូចជា,ក្រសួងមហាផ្ទៃ,ប្រព័ន្ធតុលាដែលត្រូវបាន

ពួកមេចោរហារយប្រើអំពើពុករលួយស៊ីសំណូកសូកប៉ាន់ទិញក្បាលបាន។ ដោយហេតុនេះ

ហើយទើបគេជ្រើសរើសយករូបត្រីមឹកសមុទ្ទមានដៃច្រើនមកតំណាងឱ្យក្រុមពួកមេចោរហារយ

នេះ ព្រមទាំងឱ្យរហ័សនាមពួកវាថា‹មេរោគមហារីក›ដែលជាអ្នកបំផ្លាញ និងសម្លាប់សង្គម។

ជាទូទៅក្រុមចោរហារយនេះតែងតែរស់នៅក្រៅសង្គមដោយប្រព្រឹត្តតែអំពើទុច្ចរឹតដូចជារកស៊ី

ជួញដូរគ្រឿងញៀន,លក់គ្រឿងសាស្ត្រាវុធធំតូចធ្ងន់ស្រាលគ្រប់ប្រភេទ,ជួញដូរមនុស្សដើម្បីបំរើ

ផ្លូវភេទដោយបង្កើតបនពេស្យាព្រមទាំងបង្តើតទីកន្លែងសម្រាប់លេងល្បែងស៊ីសងដូចជាកាហ្ស៊ី

ណូជាដើម។ បើមិនដូច្នេះទេ ពួកចោរហារយនេះរស់ដោយជញ្ជក់ឈាមប្រជាពលរដ្ឋដោយប្រើ

វិធីគាបជំរឹតឱ្យអ្នករកស៊ីស្លូតត្រង់បង់ពន្ធទៅឱ្យក្រុមចោរពួកវានេះរៀងរាល់ខែជាថ្នូសំរាប់តប

ស្នងទៅនឹងការការពារសន្តិសុខរបស់អ្នកទាំងនោះ។ មេចោរហារយនេះវាហ៊ានប្រើគ្រប់មធ្យោ

បាយដើម្បីកំចាត់ជនណាមួយដែលហ៊ានចេញមុខប្រឆាំងនូវគម្រោងឫធ្វើឱ្យខូចប្រយោជន៍របស់

ពួកវា អ្នកនោះច្បាស់ជាត្រូវរងទទួលនូវការគំរាមកំហែង ឫទទួលគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិតដោយប្រ

ការផ្សេងៗជាមិនខាន ទោះបីជាបុគ្គលនោះជាតួអង្គចៅក្រមតុលាការឫក៏ជាអ្នកនយោបាយមាន

និន្នាការខាងណាក៏ដោយ ។ យើងអាចសំគាល់ឃើញមានប្រទេសជាច្រើនដែលត្រូវបានទទួល

រងគ្រោះដោយសារពួកចោរហារយនេះ នាសម័យបច្ចុប្បន្នកាលយើងនេះដូចជា៖

១)-នៅតំបន់ត្រីកោណ្ឌមាស ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាយដែនរួមរវាងបីប្រទេសមានភូមា,ថៃ,

និងឡាវ នាទសវត្សរ៍ឆ្នាំ1980 មានមេចោរហារយម្នាក់ដែលគេឱ្យរហ័សនាមថាឃុន-សាជា

មេកន្ទ្រាញនៅតំបន់នោះ ដែលជាទីកន្លែងផលិតអាភៀនសម្បូរជាងគេនៅលើពិភពលោក។

២)-នៅប្រទេសអ៊ីតាលីមានកោះមួយឈ្មោះថាស៊ីស៊ីល(sicile)នៅទីនោះមានពួកមេចោរហារយ

ជាច្រើនក្រមដែលគេហៅថាម៉ាហ្វិយ៉ា ស៊ីស៊ីលីយាន(la Mafia sicilienne)បានសម្លាប់ចៅក្រម

ម្នាក់ឈ្មោះ Giovanni Falcone ដែលជាអ្នកប្រឆាំងនឹងក្រុមចោរហារយ នៅឆ្នាំ១៩៩២។

៣)- មាននៅប្រទេសកូឡុមប៊ី(colombie),និងមាននៅបណ្តាប្រទេសជាច្រើនផ្សេងៗទៀត។

ប្រទេសទាំងឡាយណាដែលមានកើតជម្ងឺចោរកម្មជាប្រភេទពួកចោរហារយនេះប្រទេសនោះ

ត្រូវតែទទួលនូវសេចក្តីវិនាសមហន្តរាយ ដោយសារតែមេរោគមហារីកនេះវាបានជះឥទ្ធីពល

យ៉ាងសែនអាក្រក់មកលើសង្គមជាតិទាំងមូល។ មិនត្រឹមតែវាបង្កើតឱ្យមានអំពើទុច្ចរឹតទាំងក្នុង

សង្គមពួកអ្នកដឹកនាំ និងទាំងសង្គមប្រជាពលរដ្ឋប៉ុណ្ណោះទេ វាថែមទាំងបង្កឱ្យមានភាព

ចលាចលពេញទាំងនគរថែមទៀតផង។ មេរោគមហារីកនេះវាបានធ្វើឱ្យស្ថាប័នរដ្ឋសំខាន់ៗដូច

ជាក្រសួងមហាផ្ទៃ,ក្រសួងយុត្តិធម៌,ក្រសួងហិរញវត្ថុនិងខាងពន្ធដារមានដំណើរការរាំងស្ទះ

ក្នុងការបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួនសំរាប់បំរើប្រយោជន៍ជាតិនិងប្រជាពលរដ្ឋស្លូតត្រង់។

ចាស់បុរាណលោកលើកយកពាក្យ ចោរហារយ នេះ មកសំរាប់ផ្តាំប្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយឱ្យ

ចេះធ្វើការសិក្សាអំពីបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់មេចោរហារយឱ្យយ៉ាងលំអិតតាមផ្លូវកាយ,វាចា,ចិត្ត

និងគំនិត ដើម្បីឱ្យយើងអាចមានការសង្កេតនិងសំគាល់ឃើញនូវអត្តចារិតរបស់មេរោគមហារីក

ប្រភេទមេចោរហារយនេះថាតើវាមានលក្ខណៈយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ៖

កាយ៖ ជាបុគ្គលដែលមានអាកប្បកិរិយាច្រលើសបើស,យូគោង,បាតផ្សារ,គ្មានសុជីវធម៌,ប្រើ

ឫកពារក្អេងក្អាងដូចក្អាត់ក្នុងក្អម,ប្រើអំពើហឹង្សាដោយអយុត្តិធម៌មកលើជនស្លូតត្រង់…​។ល។

វាចា៖ គឺជាបុគ្គលថោកទាបមានទម្លាប់ប្រើពាក្យសម្តីបាតផ្សារ(អាមឹង,អញ,មីហង,មីនេះ,មីនោះ,

អានេះ,អានោះ)តាមបែបតិរច្ឆានកថា(ជេប្រទេច…)គឺជាសម្តីមនុស្សពាល,គ្មានពូជអំបូរ,គ្មានការ

អប់រំ,ជាសម្តីគ្មានការពិចារណា,គ្មានការពិត,ភូតភរ,បោកប្រាស,ពាក្យមូលបង្កាច់,ញួសញុង,

គ្មានភាពថ្លៃថ្នូរជាអ្នកដឹកនាំបន្តិចណាសោះ,មានអំនួតអួតអាងដោយប្រើសម្តីយកមេឃទ្រាប់

អង្គុយ។ល។

ចិត្ត៖ ជាបុគ្គលដែលមានអត្តចរិតឆាប់ខឹងច្រឡោត,ចេះបត់បែនទៅតាមកាលៈទេសៈ,ចេះមាយា

លាក់ពុតត្បុត,មានល្បិចកល់,ចេះសម្តែងធ្វើផ្ទុយពីមារយាទដើមរបស់ខ្លួនក្នុងការបោកប្រាស់

ភូតភរសំរាប់បម្រើប្រយោជន៍ខ្លួនវាផ្ទាល់។ល។ ជាបុគ្គលដែលគ្មានគុណធម៌,ឃូឃៅ,ព្រៃផ្សៃគ្មាន

មនុស្សធម៌ហ៊ានប្រើនូវអំពើទុច្ចរឹតដូចជាឧក្រិដ្ឋកម្ម,ឃាតកម្មចាប់ជំរឹត,រំលោភសិទ្ធ,រំលោភច្បាប់

គ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីបំពេញមហិច្ឆតាខ្លួនផ្ទាល់គឺចិត្តលោភលន់គ្មានព្រមដែន,គឺជាបុគ្គលមហា

ចង្រៃជាងគេបង្អស់ក្នុងលោកនេះ។

គំនិត៖ ជាបុគ្គលដែលមានផ្នត់គំនិតអញនិយម,គ្រួសារនិយម,បក្សពួកនិយម,មនុស្សឆ្លៀត

ឱកាសនិយម,ឆ្អិនក្បាលស៊ីក្បាលឆ្អិនកន្ទុយស៊ីកន្តូយ,លួចប្លន់ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់អ្នកដ៏ទៃយកមក

ធ្វើជារបស់ខ្លួនដោយគ្មានខ្មាស់អៀន,គ្មានភ័យខ្លាច,មុខក្រាស់ដោយគ្មានសតិសម្បជញ្ញៈនិង

គ្មានវិប្បដិសារីបន្តិចណានូវគ្រប់ទង្វើទាំងឡាយដែលខ្លួនបានធ្វើដូចជាប្រើកល់ល្បិចគ្រប់បែប

យ៉ាងដើម្បីកំទេចបំផ្លាញជីវិតអ្នកស្លូតត្រង់ដោយធ្វើទារុណកម្ម,តាមធ្វើឃាត,ចាប់ជំរឹត…។ ក៏ជា

បុគ្គលដែលចូលចិត្តសប្បាយរីករាយរស់នៅលើគំនរទុក្ខ និងក្នុងត្លុកឈាមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ

ស្លូតត្រង់យ៉ាងសែនអាណោចអាធម៌ជាទីបំផុត…អស់ពីអញមានតែអញ។

សំខាន់ជាងនេះទៀតចាស់បុរាណលោកមានបំណងចង់ឱ្យកូនចៅជំនាន់ក្រោយមានការប្រុង

ប្រយ័ត្ននូវសេចក្តីវិនាសមហន្តរាយដ៏ធំធេងដែលអាចកើតមានឡើងដល់អាយុជីវិតប្រទេស

ជាតិទាំងមូល។ ជាពិសេសនៅពេលណាដែលមេរោគមហារីកប្រភេទចោហារយ ចូលមកញាំ

ញីស៊ីរូងផ្ទៃក្នុងរីករាលដាលពេញផ្ទៃប្រទេសអាចមានកម្លាំងនិងមានលទ្ធភាពចូលទៅបញ្ជាលើ

ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងស្ថាប័នរដ្ឋ ដោយមានការគាំទ្រយ៉ាងពេញទម្ហឹងពីមេរោគឈ្លានពានទឹកដីបំបាត់

ពូជសាសន៍ពីខាងក្រៅចូលមកជ្រៀតជ្រែកវាយបំបែកកម្លាំងផ្ទៃក្នុងដើម្បីដណ្តើមយកអំណាចរដ្ឋ

កំពូល គ្រានោះមេរោគមហារីកប្រភេទចោរហារយនេះវាក៏ចាប់ផ្តើមប្រែភេទរបស់វាប្រែក្លាយទៅ

ជាមេរោគថ្មីមួយទៀតមានឈ្មោះថា‹សេនាពពុះទឹក(១)› គឺជាមេដឹកនាំកំពូលរបស់ប្រទេសជាតិ

ទាំងមូល ប៉ុន្តែពួកវាក៏ក្លាយជាបរិវារដាច់ថ្លៃរបស់មេរោគឈ្លានពានបំបាត់ពូជសាសន៍។ ដូច្នេះ

យើងអាចសំគាល់ឃើញថាមេរោគ‹សេនាពពុះទឹក(១)›មានដើមកំណើតចេញមកពីប្រភព២

ខុសគ្នា៖

១)-មេដឹកនាំកំពូលប្រភេទមេរោគ‹សេនាពពុះទឹក(១)›កើតចេញមកអំពីការទទួលបន្តតំណែង

តស្នងពីត្រកូល។ សេនានេះមានអត្តចារិតក្បាលរឹង,មានៈ,អត្តនោម័តិធ្វើទៅតាមតែទំនើងចិត្ត

របស់ខ្លួនមិនស្តាប់ពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់បណ្ឌិតពីព្រោះគេយល់ថាខ្លួនគេវាគ្រាន់បើជាងអ្នកដ៏

ទៃ,គ្រប់ផ្នែកគ្មានអ្នកណាស្មើខ្លួន,គឺជាមនុស្សស៊ីជោចូលចិត្តឱ្យគេនិយាយសសើរ,បញ្ជោ,ឱ្យគេ

យកចិត្តយកថ្លើមលើកជើងតាមរបៀបហៃអើអាជ័យធ្លាក់ទឹក,គឺជាមនុស្សល្ងង់ខ្លៅខំតាំងខ្លួនជា

អ្នកប្រាជ្ញដោយយកអាយុជីវិតប្រទេសជាតិនិងប្រជាពលរដ្ឋមកលេងសើចជាល្បែងលេងក្នុង

គំនិតរវើរវាយ,លីលា,គ្មានគោលការណ៍ច្បាស់លាស់ជាមូលដ្ឋានត្រឹមត្រូវ,ដោយមានមហិច្ឆតា

ប្រាដ្នាចង់បានកិត្តិនាមល្បីល្បាញថាខ្លួនជាតួអង្គព្រះបាទធម្មឹករាជ្យអ្នកមានបុណ្យស្តេចក្មេង,ស

តូច,ស្តើងសោយរាជនគរបី,ប៉ន្តែផ្ទុយទៅវិញគឺជាប្រភេទមេដឹកនាំដ៏សែនចង្រៃនិងមហាសែន

ថោកទាបជាទីបំផុតដូចជាមេរោគ ក្បត់ប្រទេសជាតិនិងក្បត់ប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនជាច្រើនលើក

ច្រើនគ្រា…។

២)-មេដឹកនាំកំពូលប្រភេទមេរោគ‹សេនាពពុះទឹក›ដែលកើតចេញមកពីប្រភពមេរោគមហារីក

‹ចោរហារយ›បានន័យថា ខណៈណាដែលមេចោរហារយ វាប្រែក្លាយទៅជាសេនាពពុះទឹក(១) 

ដោយមានការជួយជ្រំជ្រែងទំនុកបំរុងយ៉ាងខ្នះខ្នែងអំពីសំណាក់មេរោគឈ្លានពានទឹកដីបំបាត់

ពូជសាស្ត្រដែលវាមានបំណងទាញប្រយោជន៍ក្នុងការលេបត្របាក់ទឹកដីដោយមានពួកមេចោរ

ហារយនេះជាបរិវាដាច់ថ្លៃ ខណៈនោះស្ថាប័នកំពូលទាំងបីរបស់រដ្ឋក៏បានប្រែក្លាយទៅជាស្ថាប័ន

ចោរ ដោយស្របច្បាប់ដូចជា៖ និតិបញ្ញត្តិ,និតិប្រតិបត្តិ,និងនិតិតុលាការ ត្រូវបានប្រែក្លាយទៅជា

ឧបករណ៍សម្រាប់បម្រើប្រយោជន៍បុគ្គល,ក្រុមគ្រួសារ,បក្សពួក និងមេរោគឈ្លានពានទឹកដីតែ

ប៉ុណ្ណោះដោយរំលោភលើសិទ្ធរបស់សារពត៌មាននិងសហជីពដែលជាអំណាចរបស់ប្រជាពល

រដ្ឋក្នុងការទាមទាសិទ្ធិសេរីភាព។ ឧទាហរណ៍៖ប្រាក់ចំណូល១០០រៀល=សំរាប់មេរោគឈ្លាន

ពាន៧០រៀល+សំរាប់មេចោរហារយ២៨រៀល+២រៀលសំរាប់ប្រជាពលរដ្ឋដែលមាន៩៨ភាគ

រយ ដូច្នេះជីវភាពក្រីក្រទុរគតខ្វះខាតរបស់អ្នករាជ្ជការក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋតូចៗ(គ្រូបង្រៀង,ប៉ូលិស

គិញ,គយ) ក៏បានប្រែក្លាយទៅជាឧបករណ៍សម្រាប់បំផ្លាញនិងសម្លាប់សង្គមជាតិទាំងមូលដូច

ពាក្យបុរាណលោកពោលថា(សិស្សមិនស្គាល់គ្រូៗមិនស្គាល់សិស្ស,រាស្ដ្រមិនស្គាល់នាហ្មឺនៗ

មិនស្គាល់រាស្ដ្រ,ច្រើនយកខុសជាត្រូវៗ ជាខុស…(២))ដោយសារកើតមានអំពើពុករលួយគ្រប់ទី

កន្លែងនិងប្រើអំណាចផ្តាច់ការ,ព្រៃផ្សៃ,ឃោឃៅដូចជាធ្វើការកាប់សម្លាប់,គាបសង្កត់ការរឹបអូស

លួចប្លន់យកដីធ្លី,ស្រែចំការ,ផ្ទះសំបែង,កាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ,ប្រើអំពើឧក្រិត្តកម្ម,ឃាត្តកម្ម,គិតតែ

ពីនាំគ្នា,ជញ្ជក់ឈាមប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រទុរគតដោយឥតមានត្រាប្រណីបន្តិចណាសោះ,នាំគ្នារីក

រាយសប្បាយជាមួយនឹងសម្បត្តិមហាសាល(២)ស្ថិតលើគំនរទុក្ខនិងក្នុងថ្លុកឈាមរបស់ប្រជា

ពលរដ្ឋរាប់លានដ៏សែនចុកចាប់ជាទីបំផុតនេះគឺជាទិដ្ឋភាពដ៏សែនព្រៃផ្សៃ,ឃោឃៅជាទីបំផុត។

ចាស់បុរាណលោកបានផ្តាំប្រាប់កូនចៅជំនាន់ឱ្យបានដឹងជាមុនក្នុងពាក្យពុទ្ធទំនាយថា នាថ្ងៃ

អានាគត់ខាងមុខថាពេលពាក់កណ្តាលសាសនាឈានចូលមកដល់ នគរកម្ពុជារដ្ឋត្រូវបានជួប

ប្រទះយុគសម័យដ៏សែនខ្មៅងងឹតដោយសារមានមេដឹកនាំប្រភេទសេនាពពុះទឺក ទាំងពីរ

ប្រភេទ៖ទីមួយស្តេចស្នងរាជ្យតត្រកូល និងទីពីរដែលមានដើមកំណើតចេញមកពីពួកមេចោរហា

រយ ។ពេលស្ដេចទាំងពីរប្រភេទនោះសោយរាជ វាចង់ប្រើទឹកក៏បាន ,វាប្រើដីក៏បាន, វានឹងចង់

ប្រើភ្លើងក៏បាន, វាប្រើខ្យល់ក៏បាន, វានឹងចង់ប្រើដែកក៏បាន, វាប្រើខ្មោចក៏បាន,លោកបានសម្តែង

បន្តទៀតថាយុគសម័យដ៏សែនខ្មៅងងឹតនោះគឺនគរត្រូវជួប៖ កលិយុគ,កោលាហល,ទុរភិក្ស,

អាកាសធាតុប្រែប្រួល,គ្រោះធម្មជាតិ(ទឹកជំនន់,រាំងស្ងួត,ជម្ងឹ…),រន្ទះបាញ់,ព្យុះភ្លៀង,កូនមិន

ស្គាល់ឪពុកៗមិនស្គាល់កូន,កូនមិនស្គាល់ម្ដាយៗមិនស្គាល់កូន, ប្អូនមិនស្គាល់បងៗមិនស្គាល់

ប្អូន,មនុស្សប្រុសប្រែដូចជាស្រីៗប្រែដូចជាប្រុស,យកខុសជាត្រូវ អាក្រក់ជាល្អ, សជាខ្មៅ,គោរព

ព្រាយជាព្រះ,សំពះប្រែតជាព្រហ្ម,មេបាអោបដៃអង្គុយយំព្រោះតែបាត់ព្រហ្មវិហារធម៌ ឪពុក

រំលោភកូន ចៅរំលោភជីដូន កូនសម្លាប់ឪស្ដេចអស់ឫទ្ធិត្បិតគ្មានទសពិធរាជធម៌,សាសនា

រុះរោយ,សង្ឃទ្រូស្តសីល, វត្តរីកជាវាំង,ឧកញ៉ានាហ្មឺនមន្ត្រីក្បត់ជាតិមាតុភូមិ និងតួនាទី,ពួក

ចោរហារយចេញ, សេនាពពុះទឹក, ផុសផ្ទះថ្មសសរឫស្សីដេរដាស,ប្រជានុរាស្ត្ររងទុក្ខវេទនា

ខ្លោចផ្សាពន់ពេក,នូវសេចក្តីវិនាសមហន្តរាយរហូតដល់អាយុជីវិតប្រទេសជាតិទាំងមូល…។ល។  

អំពើវិនាសកម្មទាំងអស់របស់មេដឹកនាំ សេនាពពុះទឹក ដែលជាមេចោរហារយ ទាំងពីរប្រភេទ

នេះហើយ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យអ្នកតាម្ចាស់ស្រុកឱបដៃយំដោយអស់សង្ឃឹមសម្លឹងឃើញ

ប្រទេសជាតិកំពង់រងទទួលនូវសេចក្តីស្លាប់យ៉ាងសែនអាណោចអាធម៌ជាទីបំផុត។ យ៉ាងណា

មិញដូចជាធម្មជាតិរបស់មេរោគមហារីកដែលកើតមកក្នុងទិសដៅសម្រាប់បំផ្លាញនិងសម្លាប់

ជីវិតមនុស្សសត្វដ៏ទៃតែប៉ុណ្ណោះ៕

 

ពាក្យបកស្រាយ

(១)(២)បានបកស្រាយរួចហើយ

សម្បត្តិមហាសាល

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

សម្បត្តិមហាសាល

សម្បត្តិ៖ គឺជារបស់របរ,វត្ថុ,សម្ភារៈដែលជាកម្មសិទ្ធរបស់ឯកជន ឫជារបស់រដ្ឋ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត

សម្បត្តិ ក៏ជាសម្រស់របស់រូបរាងកាយ,សុខភាព,អាយុជីវិត,កម្លាំងពលំដែលជាកម្មសិទ្ធរបស់

បុគ្គលម្នាក់ៗរៀងៗខ្លួន។ តាមទ្រឹស្តីរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានត្រាស់សម្តែងថា៖

‹សុភាវធម៌ទាំងឡាយមានកិរិយាកើតឡើងហើយរលត់ទៅវិញជាធម្មតា សុភាវធម៌ទាំងនោះ

កើតឡើងអាស្រ័យដោយមានហេតុជាបច្ច័យទើបកើតឡើងបាន ពេលបច្ច័យនោះរលត់ទៅផុត

សុភាវធម៌នោះ ក៏រលត់ទៅវិញតាមបច្ច័យនោះៗភ្លាមមួយរំពេច›។ ដូចជាពាក្យពុទ្ធពរទាំងបួន

ប្រការ‹‹អាយុ,វណ្ណៈ,សុខៈ,ពលៈ›› គឺជាផលនៃកុសលកម្មចាស់ដែលត្រូវបានទទួលក្នុងជាតិនេះ

ក៏ដោយសារមានការសន្សំនូវ(ហេតុ=កុសលកម្ម)ក្នុងអតីតជាតិ។ យ៉ាងណាមិញសម្បត្តិទ្រព្យ

ដូចជា(លុយកាក់,មាស,ប្រាក់,កែវកង,ផ្ទះសំបែង,ដីធ្លី,គោក្របី,សុភមង្គល,កូនស្រីប្រុស,ប្រពន្ធ..)

ដែលបុគ្គលម្នាក់ៗត្រូវបានទទួលក្នុងជាតិនេះ ក៏អាស្រ័យដោយសារការសន្សំនូវហេតុក្នុងអតីត

ជាតិ ដែលត្រូវបានឱ្យផលក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ ប៉ុន្តែសម្បត្តិទ្រព្យដែលបុគ្គលម្នាក់ៗត្រូវបាន

ទទួលក្នុងជាតិនេះ គឺមានពីរប្រភេទ៖

១)-សម្បត្តិទ្រព្យដែលកើតមានឡើងដោយធម៌ គឺជាទ្រព្យសម្បត្តិដែលកើតឡើងដោយអំពើសុច្ច

រឹតទៀងត្រង់ជាកុសលកម្មបទតាមកម្លាំងកាយ,កម្លាំងប្រាជ្ញា។ ទោះបីជាទ្រព្យសម្បត្តិនោះមាន

ចំនួនតិចឫច្រើនអានេកដូចជាសម្បត្តិមហាសាលយ៉ាងណាក៏ក្តី ក៏វាជាសម្បត្តិទ្រព្យដែលកើត

មានឡើងដោយអំពើសុច្ចរឹត ដោយមិនបានទៅសម្លាប់,លួចប្លន់,បោកប្រាស់,គេងប្រវ័ញ្ញ,ជញ្ជក់

ឈាមនិងបំផ្លាញអ្នកដ៏ទៃណាម្នាក់ឱ្យជួបប្រទះនូវសេចក្តីវិនាសអន្តរាយរងទុក្ខវេទនាបែកបាក់

គ្រួសារដោយសារទង្វើរបស់បុគ្គលនោះ ឫក៏ដោយសារសម្បត្តិទ្រព្យដែលប៉ុគ្គលនោះបានទទួល

ក៏ទេដែរ ពីព្រោះទ្រព្យសម្បត្តិទាំងនោះ វាជាផលនៃកុសលកម្មចាស់ដែលបុគ្គលនោះធ្លាប់បាន

សាងពីអតីតជាតិរួចមក។ កុសលកម្មថ្មីដែលបុគ្គលកំពុងសាងជាតិនេះរួចបានញ៉ាំងឱ្យផលនៃ

កុសលកម្មចាស់សន្សំពីជាតិមុនដូចជាសម្បត្តិមហាសាលដែលត្រូវបានទទួលក្នុងជាតិនេះផង

និងសន្សំទុកនូវផលថ្មីសំរាប់ផ្តល់ឱ្យទៅអានាគតជាតិខាងមុខៗបន្តទៅទៀតផង។ ឧទាហរណ៍៖

ដូចជាមេក្រុមហ៊ុននៃបណ្តាញសេវ៉ាកម្មហ្វេសប៊ុកបានទទួលប្រាក់ចំណេញក្នុងមួយឆ្នាំៗរាប់រយ

លានដុលឡារ៍អាមេរិក ដោយមិនបានទៅប្រព្រឹត្តអំពើទុច្ចរឹតដោយអកុសលកម្មបទម្តងណា

សោះ។ ប៉ុន្តែអតិថិជនដែលជាភ្ញៀវដូចជាឯកជន,ឫក្រុមហ៊ុនលដែលបានទទួលប្រើប្រាស់នូវ

បណ្តាញសេវ៉ាកម្មហ្វេប៊ុកគាត់មានការពេញចិត្តរីករាយក្នុងការបង់ថ្លៃឱ្យដល់ទៅម្ចាស់ក្រុមហ៊ុន

នៃបណ្តាញសេវ៉ាកម្មហ្វេសប៊ុកនោះថែមទៀតផង។

២)-សម្បត្តិទ្រព្យដែលកើតមានឡើងដោយសារអកុសលធម៌ គឺជាទ្រព្យសម្បត្តិដែលកើតឡើង

ដោយអំពើទុច្ចរឹតជាអកុសលកម្មបទ(ផ្លូវកាយ,វាចា,ចិត្ត) ដូចជាកុហក់,ភូតភរ,បោកប្រាស់,កេង

ប្រវ័ញ្ច,លួចប្លន់,បំផ្លាញ,ឈ្នានិះ,ច្រណែននិន្ទា,ព្យាបាទ,កាប់សម្លាប់,ហុតឈាមដោយមានចេត

នាគឺសេចក្តីប៉ងប្រាថ្នាបំផ្លាញអ្នកដ៏ទៃដើម្បីបំពេញមហិច្ឆតាលោភលន់របស់អត្មាខ្លួនដោយគ្មាន

ការអៀនខ្មាស់,គ្មានការខ្ពើមរអើម និងគ្មានការភ័យខ្លាចតក់ស្លុត នូវអំពើទុច្ចរឹតជាអកុសលកម្ម

បទដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្តទៅលើអ្នកដ៏ទៃរួចហើយនោះ  វាជាហេតុញ៉ាំងឱ្យអ្នកនោះជួបប្រទះនូវ

សេចក្តីទុក្ខវេទនា វិនាសអន្តរាយដល់អាយុជីវិតរបស់ពួកគេ,របស់ក្រុមគ្រួសារពួកគេ និងអាច

ប៉ះទង្គិចដល់អាយុជីវិតសង្គមជាតិទាំងមូលថែមទៀតផង។ ដូច្នេះសម្បត្តិមហាសាលដែលបុគ្គល

ទទួលបានដោយប្រព្រឹត្តនូវអំពើទុច្ចរឹតជាអកុសលកម្មបទ(តាមកាយ,វាចា,ចិត្ត)ទៅលើអ្នកដ៏ទៃ

ក្នុងជាតិនេះ វាមិនមែនជាផលនៃកុសលកម្មចាស់ឫក៏អកុសលកម្មចាស់ ដែលបានសន្សំពីអតីត

ជាតិនោះទេ។ ប៉ុន្តែសម្បត្តិមហាសាលដែលជាផល បានមកពីអំពើទុច្ចរឹតជាអកុសលកម្មក្នុង

ជាតិនេះ វាច្បាស់ជាហុចផលនៃអកុសលកម្ម=ផលអាក្រក់សំរាប់បុគ្គលដែលជាអ្នកប្រព្រឹត្តលើ

អ្នកដ៏ទៃនោះ មិនខានឡើយ។ ដូចព្រះពុទ្ធព្រះសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណទ្រង់ត្រាស់សម្តែងថា៖

 អ្នកណាធ្វើអ្នកហ្នឹងទទួល; ដាំផ្លែអី្វបេះផ្លែហ្នឹង…ចៀសមិនផុត។

មហាសាល៖ ច្រើនអានេករាប់មិនអស់,ច្រើនលើសលប់,មិនអាចប្រមាណបាន, មិនអាចវាស់

បាន,កប់ពពក,លើសពីសេចក្តីត្រូវការចាំបាច់របស់ជីវិត។

សម្បត្តិមហាសាល៖  គឺជារបស់របរ,វត្ថុ,សម្ភារៈដែលជាកម្មសិទ្ធរបស់ឯកជនឫរបស់រដ្ឋមាន

ចំនួនច្រើនអានេករាប់មិនអស់,មិនអាចវាស់បាន។ បើតាមការសំគាល់មើលទៅ‹សម្បត្តិមហា

សាល›វាមិនមែនជារឿងមួយដែលមានទំនាក់ទំនងតែទៅនឹងសង្គមជាតិខ្មែរតែមួយគត់ប៉ុណ្ណោះ

ទេនិងក៏មិនមែនមានតែក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្នកាលយើងនេះដែរទេ។ រឿង‹សម្បត្តិមហាសាល›វា

ជារឿងដែលធ្លាប់កើតមាននៅគ្រប់ប្រទេសទាំងអស់លើពិភពលោកយើងនេះ គឺធ្លាប់មានតាំង

តែពីបុរាណកាលមកម៉្លេះ។ តើក្នុងបំណងអ្វីបានជាចាស់បុរាណលោកលើកយកពាក្យ‹សម្បត្តិ

មហាសាល›នេះមកតំណាលប្រាប់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយ? ចាស់បុរាណលោកមានបំណងចង់

ប្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយថា៖‹សម្បត្តិមហាសាល›វាជារោគសញ្ញារបស់សង្គមសំរាប់បង្ហាញ

បញ្ជាក់ប្រាប់យើងឱ្យដឹងថាសង្គមកំពង់តែមានជម្ងឺជាទម្ងន់ត្រូវស្វែងរកគ្រូពេទ្យមកព្យាបាលជម្ងឺ

នេះជាបន្ទាន់  បើមិនដូច្នេះទេសង្គមត្រូវទទួលគ្រោះថ្នាក់ដល់បាត់បង់អាយុជីវិតជាក់ជាមិនខាន

ឡើយ។ មិនថាមុនជំនាន់ពុទ្ធកាល ឫក៏បច្ចុប្បន្នកាលទេ ឱ្យតែសង្គមកើតមានរោគសញ្ញាប្រភេទ

‹សម្បត្តិមហាសាល›នេះគឺមេរោគវាកំពង់តែបង្កើតនូវជម្លោះសង្គមរវាងមេដឹកនាំនិងប្រជាជន

ដោយបានបែងចែកសង្គមជាពីរបក្សដូចមានខាងក្រោមនេះ៖

១)- ក្នុងសង្គមមួយ មានមនុស្សមួយក្រុមមានចំនួនប្រហែលជា១ភាគរយដែលមានសម្បត្តិទ្រព្យ

ច្រើនអានេក ឫមានសម្បត្តិមហាសាល បានដោយសារពីអំពើទុច្ចរឹត ដែលវាជាមេរោគដ៏កាចសា

ហាវជាទីបំផុត ក្នុងការបង្កវិប្បត្តិគ្រប់បែបយ៉ាងជះលើសង្គមដោយប្រើការគាបសង្កត់មកលើអ្នក

ទន់ខ្សោយដោយអំពើពុករលួយ,កេងប្រវ័ញ្ញ,រឹបអូសខុសច្បាប់,បំពានលើច្បាប់,ស៊ីសំណូកសូក

ប៉ាន់,លក់ទឹក,លក់ដី,លក់ព្រៃព្រឹក្សាអ្នកតាវ័រ,លក់ក្បាលអ្នកតា,លក់ជាតិ,ហុតឈាម,បោក

បញ្ឆោត,ក្លែងបន្លំ,កាប់សម្លាប់…។ល។ ដែលជាហេតុបណ្តាលឱ្យមានអយុត្តិធម៌សង្គម,កើតភាព

ក្រីក្រទុរគត់,មានអស្ថិរភាពសង្គម(ជម្លោះ)អាស្រ័យដោយសារ‹សម្បត្តិមហាសាល›។

២)- មនុស្សទូទាំងនគរប្រហែលជា៩៩ភាគរយ មានកំរឹតជីវភាព ក្រខ្សត់ទុរគត់ រកព្រឹកខ្វះល្ងាច

រងទុក្ខវេទនា មហាសែនលំបាកតកូនតចៅ។ សង្គមទីមួយ(មេដឹកនាំ)ជាអ្នកប្រព្រឹត្តអំពើទុច្ចរឹត

មកលើសង្គមទីពីរ(ប្រជាជន)ឱ្យទទួលរងទុក្ខវេទនានូវភាពក្រីក្រទុរគតដែលវាជាមូលហេតុនាំ

ឱ្យកើតមានចោរកម្ម,ពេស្យាកម្ម,ឃាត្តកម្ម…។ល។បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរពេញទាំងនគរ សង្គម

ទទួលរងវិបត្តិយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងវាជាជម្ងឺរាំរ៉ៃ គឺជម្ងឺមហារីកសង្គម។ បើសម្បត្តិមហាសាល ជាកម្មសិទ្ធ

របស់រដ្ឋទាំងមូលសំរាប់ចែករំលែកក្នុងការគ្រប់គ្រងសំរាប់បំរើជាតិនិងប្រជាជន ចំណាយសំរាប់

ក្រសួងសុខាភិបាល,ក្រសួងអប់រំ,ក្រសួងកាពារជាតិ,ក្រសួងមហាផ្ទៃ…។ល។ ដោយសុច្ចរឹត

ទៀងត្រង់គ្មានពុករលួយ,កេងប្រវ័ញ្ញ វាជារឿងធម្មតា។ ប៉ុន្តែបើជាកម្មសិទ្ធរបស់មេដឹកនាំថ្នាក់

កំពូលឫក្រុមគ្រួសាររបស់អ្នកដឹកនាំ,បក្សពួកឫក្រុមគ្រួសាររបស់គេទៅវិញ វាមិនមែនជារឿង

ធម្មតាទេ។ ជាពិសេសចំពោះមេដឹកនាំណាដែលគ្មានទសពិធរាជធម៌គ្មានព្រហ្មវិហាធម៌ មិនបាន

គិតគូរដល់សេចក្តីសុខឫទុក្ខវេទនា ឫដោះស្រាយបញ្ហាជីវភាពរបស់ប្រជាជនតូចតាចដែលពួក

គាត់កំពង់រងគ្រោះដោយសារគ្រោះធម្មជាតិ(រាំងស្ងួត,ទឹកជំនន់,ជម្ងឺរោគរាតត្បាត,សង្គ្រាមរាំង

ជល,កើតទុរភិក្ស និងអយុត្តិធម៌សង្គមទទួលការគាបសង្កត់ពីសំណាក់អ្នកមានអំណាចដោយប្រើ

អំពើពុករលួយ,ជញ្ជក់ឈាម,មានការកាប់សម្លាប់គ្មានត្រាប្រណីចំពោះប្រជាជនរបស់ខ្លួនដែល

ជាហេតុបណ្តាលឱ្យប្រជាជនកើតមានការក្តៅក្រហាយនិងមានការរើបំរះងើបបះបោរប្រឆាំង

នឹងការគាបសង្កត់គឺជាបដិវត្តន៍ប្រជាជន។ ឧទាហរណ៍ទី១៖ បដិវត្តន៍ប្រជាជនជាដំបូងបង្អស់

កើតមាននៅប្រទេសបារាំងក្នុងឆ្នាំ១៧៨០។ ឧទាហរណ៍ទី២៖ បន្ទាប់មកទៀតមានបដិវត្តិន៍

ប្រជាជនថ្មីមួយទៀតនៅប៉ែកខាងកើតនៃប្រទេសរូសស៊ីនៅឆ្នាំ១៩០៧គឺជាបដិវត្តិន៍របស់

ពួកវណ្ណៈអធន=កុម្មុយនិស្ត ប្រឆាំងនឹងរបបរាជានិយម និងរបបសាធារណៈរដ្ឋសេរីដែលជា

ពួកចក្រព័ទ្ធនិយម,ពួកមូលធននិយម។ ឧទាហរណ៍ទី៣៖  ថ្មីៗនេះមានបដិវត្តន៍ប្រជាជនកើត

មាននៅតំបន់ម៉ាហ្គ្រែប(Malgrèb),ព្រូសអូរីយ៉ង់(Proche-Orient)កើតមាននៅប្រទេស(ទុយ

នេស៊ីTunésie),(លីប៊ី Libye),(អេហ្ស៊ីបEgypt),(ស៊ីរ៊ី Syrie)កើតមានបដិវត្តន៍ប្រជាជនធ្វើការបះ

បោររើបំរះងើបរំលំរបបផ្តាច់ការនិយមប្រឆាំងដណ្តើមយកអំណាចដែលគេហៅថាប្រាំងតង់

អារាប់ Printemps-Arab។ ទោះបីជាជំនាន់ណាក៏ដោយ ក៏វាមិនខុសពីសម័យបច្ចុប្បន្នកាល

យើងនេះដែរ គឺជម្ងឺសង្គមកើតមានជាហូរហែរជាហេតុនាំឱ្យមានការប្តូរផ្លាស់ពីរជ្ជកាលស្តេចអង្គ

មួយមករជ្ជកាលស្តេចអង្គមួយទៀតមិនដែលខាន ប៉ុន្តែសម័យកាលនោះប្រជាពលរដ្ឋនៅមិន

ទាន់មានចំណេះដឹងគ្រប់គ្រាន់ដែលអាចបង្កើតជាកម្លាំងងើបបះបោរប្រឆាំងនឹងរដ្ឋអំណាចទេ

រងចាំរហូតមកទល់នឹងចុងសតវត្សទី១៨ទើបមានប្រជាជនបារាំងធ្វើបដិវត្តន៍ជាលើកទី១ងើប

បះបោរប្រឆាំងនឹងរបបរាជានិយម។ ដូចព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ទ្រង់បានត្រាស់សម្តែងនូវ

បដិច្ចសមុប្បាទធម៌(៣)៖

(អវិជ្ជា(៤) ជាបច្ច័យនាំឱ្យកើតទិដ្ឋិ (៥)/ទិដ្ឋិ ជាបច្ច័យនាំឱ្យកើតតណ្ហា (៦)/តណ្ហា ជាបច្ច័យនាំ

ឱ្យកើត ទុក្ខ )‹=›(ដើម្បីបំបាត់ទុក្ខ  ត្រូវបំបាត់ តណ្ហា ដើម្បីបំបាត់តណ្ហាត្រូវបំបាត់ទិដ្ឋិ /ដើម្បី

បំបាត់ ទិដ្ឋិ ត្រូវបំបាត់អវិជ្ជា ) យ៉ាងណាមិញ ចំពោះរឿងសង្គមក៏ដូចជារឿងព្រះធម៌ដែរ

(សម្បត្តិមហាសាល ជាបច្ច័យនាំឱ្យកើត ទុច្ចរឹតថ្នាក់មេដឹកនាំ /ទុច្ចរឹតថ្នាក់មេដឹកនាំ(១) ជាបច្ច័យ

នាំឱ្យកើតទុច្ចរឹតថ្នាក់ប្រជាជន(២) /ទុច្ចរឹតថ្នាក់ប្រជាជន ជាបច្ច័យនាំឱ្យកើតភាពវឹកវរ,

កោលាហល(៧),បះបោរប្រឆាំង)‹==›( ដើម្បីបំបាត់ភាពវឹកវរ,កោលាហល,បះ

បោរប្រឆាំង  ត្រូវបំបាត់ ទុច្ចរឹតថ្នាក់ប្រជាជន / ដើម្បីបំបាត់ ទុច្ចរឹតថ្នាក់ប្រជាជន ត្រូវបំបាត់ 

ទុច្ចរឹតថ្នាក់មេដឹកនាំ / ដើម្បីបំបាត់ ទុច្ចរឹតថ្នាក់មេដឹកនាំ ត្រូវបំបាត់ សម្បត្តិមហាសាល )។

ចាស់បុរាណលោកចង់ប្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយឱ្យចេះសំគាល់និងចេះពិចារណានូវគ្រប់

ព្រឹត្តិការណ៍ដែលមានកើតឡើងនៅគ្រប់ជំនាន់និងមាននៅគ្រប់ទិសទីលើពិភពលោកយើងនេះ៖

១)-បើសម្បត្តិមហាសាល  កើតមានឡើងដោយអំពើទុច្ចរឹត(អកុសលកម្មបទតាមកាយ,វាចា,

ចិត្ត)ពីសំណាក់ពួកមេដឹកនាំថ្នាក់កំពូលនិងក្រុមគ្រួសារបក្សពួករបស់ខ្លួនដោយគ្មានទសពិធ

រាជធម៌,គ្មានព្រហ្មវិហាធម៌ និងគ្មានលក្ខណៈគុណសម្បត្តិបួនយ៉ាងរបស់សេនាដៃដែក(១) ដែល

ជាសេនាអ្នកបំរើជាតិនិងប្រជាជនដ៏ពិតៗនោះសម្បត្តិមហាសាល វានឹងក្លាយជាមេរោគដ៏កាច

សាហាវដែលធ្វើឱ្យសង្គមមានជម្ងឺរាំរ៉ៃគឺជម្ងឺមហារីកដែលកំពង់ស៊ីរូងផ្ទៃក្នុងរបស់សង្គម នាំឱ្យ

កើតមានជម្លោះរវាងបុគ្គល សង្គមគ្រួសារ និងសង្គមជាតិទាំងមូលដោយមានការបែកបាក់គ្នា

រវាងពួកមេដឹកនាំ នឹងប្រជាជន ដែលនាំឱ្យកើតមានអស្ថិរភាពសង្គម ជាពិសេសកើតភាពវឹកវរ

ពេញទូទាំងនគរ។

២)-បើមេដឹកនាំថ្នាក់កំពូលមានទសពិធរាជធម៌,មានព្រហ្មវិហាធម៌និងលក្ខណៈគុណសម្បត្តិបួន

យ៉ាងជាសេនាដៃដែក ដែលជាសេនាអ្នកបំរើជាតិនិងប្រជាជនដ៏ពិតៗមែននោះ ក្នុងការបំពេញ

តួនារបស់ខ្លួនជាមេដឹកនាំ និងបើសិនជាសម្បត្តិមហាសាលនោះកើតមានឡើងដោយអំពើ

សុច្ចរឹត(កុសលកម្មបទតាមកម្លាំងកាយនិងប្រាជ្ញា) នុះច្បាស់ជាសម្បត្តិមហាសាល វានឹងក្លាយ

ទៅជាឧប្បករណ៍ដ៏ពិសេសអាចបំរើប្រយោជន៍ដ៏ធំធេងសំរាប់បុគ្គល,សង្គមគ្រួសារនិងសង្គម

ជាតិទាំងមូលឱ្យបានជួបប្រទះនូវការរីកចំរើនខាងផ្លូវសម្ភារៈនិងមានភាពចុះសម្រុងគ្នាជាធ្លុង

មួយរវាងពួកមេដឹកនាំជាមួយនឹងប្រជាជនដែលជាហេតុនាំឱ្យកើតមានសេចក្តីសុខសន្តិភាពក្នុង

សង្គមជាតិទាំងមូលជាក់ជាមិនខាន។

ដូច្នេះ សម្បត្តិមហាសាលវាគ្រាន់តែជារោគសញ្ញាដើម្បីបញ្ជាក់ប្រាប់យើងឱ្យដឹងអំពីសុខភាព

របស់សង្គម ថាតើសង្គមមានជម្ងឺ ឫក៏មានសុខភាពល្អមាំមួន? តាមការដកពិសោធន៍ដែលធ្លាប់

កើតមាននៅប្រទេសដ៏ទៃតាំងពីអតីតកាល និងក្នុងបច្ចប្បន្នកាល ជាភស្តុតាងបញ្ជាក់ប្រាប់យើង

ថា អាស្រ័យទៅលើទង្វើរបស់មេដឹកនាំទាំងស្រុងបើទង្វើរបស់មេដឹកនាំនោះ វាជាអំពើទុច្ចរឹត

(អកុសលកម្មបទ៖កាយ,វាចា,ចិត្ត)សង្គមច្បាស់ជាត្រូវមានជម្ងឺមហារីកជាមិនខានឡើយ ច្បាស់

ជាកើតមានបដិវត្តន៍ចៀសមិនរួច។ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញបើទង្វើរបស់មេដឹកនាំនោះវាជាអំពើសុច្ចរឹត

(កុសលកម្មបទ៖កាយ,វាចា,ចិត្ត)សង្គមប្រាកដជាមានសុខភាពល្អមាំមួនបានន័យថាសង្គមបាន

ទទួលសុខសន្តិភាពដ៏ពិតប្រាកដជារៀងរហូត៕

សេចក្តីពន្យល់ពាក្យ

(១)-ពុករលួយ,កេងប្រវ័ញ្ញ,រឹបអូសខុសច្បាប់,បំពានលើច្បាប់,ស៊ីសំណូកសូកប៉ាន់,លក់ទឹក,លក់ដី,លក់ព្រៃព្រឹក្សាអ្នកតាវ័រ,លក់ក្បាល

អ្នកតា,លក់ជាតិ,ហុតឈាម,បោកបញ្ឆោត,ក្លែងបន្លំ,កាប់សម្លាប់…។ល។

(២)-កុហក់,ភូតភរ,បោកប្រាស់,លួចប្លន់,បំផ្លាញ,ឈ្នានិះ,ច្រណែននិន្ទា,ព្យាបាទ,កាប់សម្លាប់,ចោរកម្ម,ពេស្យាកម្ម,ឃាត្តកម្ម,លក់គ្រឿង

ញៀនគ្រឿងសម្លាប់,លក់មនុស្ស។

(៣)-បដិច្ចសមុប្បាទធម៌= ធម៌កើតឡើងដោយធម៌

(៤)– អវិជ្ជា=ភាពល្ងង់ខ្លៅ,មិនដឹង

(៥)– ទិដ្ឋិ=ការយល់ខុស,ឃើញខុស

(៦)– តណ្ហា= ចំណង់យ៉ាងត្រេកត្រអាល,យ៉ាងអន្ទះអន្ទែង

(៧)កោលាហល=ភាពវឹកវរជ្រួលច្របល់ក្រឡាប់ចាក់

សេនាពពុះទឹក

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

សេនាពពុះទឹក 

សេនា៖ កងពល,កងទ័ព,ពលរេហ៍,កងការពារ ឫអ្នកបំរើ។ តាមនិយមន័យរបស់ពាក្យសេនា គេ

តែងតែប្រើពាក្យនេះសំដៅទៅរកកូនទាហ៊ាន,កងការពាររបស់ពួកអ្នកមានបុណ្យស័ក្កិខ្ពង់ខ្ពស់ជា

មេបញ្ជាការថ្នាក់លើ ឫក៏មេដឹកនាំកំពូល ។ ប៉ុន្តែបើតាមអត្ថន័យរបស់ពាក្យសេនាប្រើនៅក្នុងលទ្ធិ

ប្រជាតេយ្យសេរី(អំណាចស្ថិតនៅលើប្រជាជន)មានន័យថាប្រជាជនជាចៅហ្វាវមានសិទ្ធជ្រើស

រើសបុគ្គលណាម្នាក់ឫក្រុមណាមួយយកមកធ្វើជាអ្នកបំរើ(សេនា)របស់ពួកគាត់ ជាពាក្យកំពង់

ពេញនិយមនាសម័យបច្ចុប្បន្នយើងនេះ។ ដូច្នេះពាក្យសេនា(=អ្នកបំរើ)ចាស់បុរាណលោកមិន

សំដៅទៅពួកកូនទាហ៊ានតូចតាច ,កងការពារយាមល្បាតនោះទេ គឺលោកចង់និយាយសំដៅ

ទៅពួកឫក្រុមជួរអ្នកដឹកនាំថ្នាក់កំពូលដូចជាស្តេច,ប្រធានាធិបតី,នាយករដ្ឋមន្ត្រី,មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់

ប្រកបដោយទសពិធរាជធម៌ ព្រហ្មវិហាធម៌ និងមានលក្ខណគុណសម្បត្តិពិសេសបួនយ៉ាងថែម

ទៀត(១) ក្នុងការបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួនជាសេនាដៃដែកភ្នែកប្រាក់(១) គឺជាសេនាអ្នកបំរើជាតិ

និងប្រជាជនដ៏ពិតៗ អាចញ៉ាំងឱ្យប្រទេសជាតិឆ្ពោះទៅរកសេចក្តីរីកចំរើនរុងរឿងឧដុង្គឧត្តមមាន

កិត្តនាមល្បីល្បាញរន្ទឺពេញទាំងសកលលោកដូចកាលសម័យមហានគរ។

ពពុះទឹក៖ ជាធម្មជាតិម៉្យាងដែលមានរាងសណ្ឋានមូលកញ្ចុំៗជាកន្សោម ដែលកើតផុសឡើងរួច

ក៏បែកធ្លាយទៅវិញយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដោយការផ្សំនូវធាតុរាវនិងធាតុឧស្ម័ន(ជាតិពុល)កើតមាន

នៅនឹងទឹកថ្លុក,ត្រពាំងឫស្រះដែលមានជាតិស្លែ,សំរាមរលួយស្អុយ សម្បូរដោយសត្វល្អិតដូចជា

រុយ,មូស,មមុង,របោម..។ល។ ត្រពាំងឫស្រះទឹកណា ដែលសម្បូរនូវពពុះទឹក ទីកន្លែងនោះមិន

មានសត្វត្រី,ក្តាម,ខ្យងអាចរស់បានទេដោយសារខ្វះខ្យល់អុកស៊ីហ្សែន។ ដូច្នេះពពុះទឹក ជា

សភាវៈដែលមានជាតិពឹសពុលប្រជុំទៅដោយមេរោគសំរាប់បំផ្លាញជីវិតសត្វត្រី,ក្តាម,ខ្យង និង

មានក្លិនស្អុយក្រខ្វក់គួរឱ្យខ្ពើមមិនគួរជាទីប្រាថ្នារបស់មហាជន។

សេនាពពុះទឹក៖  ចាស់បុរាណលោកចង់ប្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយថា ពេលពាក់កណ្តាល

សាសនាឈានចូលមកដល់នៅថ្ងៃអនាគត់ខាងមុខ នគរកម្ពុជារដ្ឋត្រូវគ្រប់គ្រងដោយពួកអា

ទមិឡអន្ដិរ្ថិយ្យជាបន្តបន្ទាប់គ្នា  គឺពួកមេដឹកនាំដែលគ្មានទសពិធរាជធម៌ មានភាពល្ងង់ខ្លៅ ឆ្កួត

លីលា ឃោឃៅ ព្រៃផ្សៃជាងសត្វតិរច្ឆាន  អត្មានិយមគ្រួសារនិយមបក្សពួកនិយម ផ្តាច់ការ

និយម ក្រុមឆ្លៀតឱកាសនិយម ភូតភរ បោកប្រាស់ លួចប្លន់ជញ្ជក់ឈាម យកខុសជាត្រូវ ត្រូវជា

ខុសយកសជាខ្មៅ ខ្មៅជាស ជាយុគសម័យផ្ទះថ្មសសរឫស្សី(១)អ្នកមានទោសត្រូវរួចខ្លួនអ្នក

ស្លូតត្រង់បែជាជាប់គុក អង្គុយលើច្បាប់ គ្មានខ្លាចគ្មានខ្ពើម គ្មានអៀនគ្មានខ្មាស់ នូវអំពើថោក

ទាបជាងលាមក គ្មានលក្ខណគុណសម្បត្តិទទួលខុសត្រូវក្នុងការបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួនឱ្យសម

ស្របជាមេដឹកនាំបន្តិចណាសោះ ដែលចាស់បុរាណលោកឱ្យឈ្មោះថាសេនាពពុះទឹក ។  ជា

ប្រភេទមេដឹកនាំដែលដូចមេរោគ មានដើមកំណើតចេញពីប្រភពរលួយស្អុយដូចពពុះទឹក តាម

តោងទាមក្រាញជញ្ជក់ឈាម រស់សប្បាយក្នុងថ្លុកឈាមលើគំនរទុក្ខដ៏សែនចុកចាប់ខ្លោចផ្សារ

វេទនា(យុគសម័យមហាសាល(១)) តាមផ្តន្ទាឈ្នានិះ ធ្វើបាបបំផ្លិចបំផ្លាញកំទេចសម្លាប់ជាតិ

និងប្រជាជនខ្លួនឯងដោយគ្មានប្រណីដៃ។ បើយោងតាមការបកស្រាយនិងការប្រៀបធៀបនូវ

លក្ខណៈគុណសម្បត្តិរបស់សេនាទាំងពីរប្រភេទគឺសេនា(ដៃដែកភ្នែកប្រាក់)និង(សេនាពពុះ

ទឹក)អ្នកទាំងពីរមានលក្ខណៈផ្ទុយគ្នាស្រឡះ ដូចមេឃហើយនិងដី,សហើយនិងខ្មៅ,ទឹកហើយ

និងព្រេង៕ 

(១)-មានការបកស្រាយរួចស្រាច់ហើយ

             

មានផ្ទះអត់មនុស្សនៅ…

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

មានផ្ទះអត់មនុស្សនៅ មានផ្លូវឥតមនុស្សដើរ

ផ្ទះ៖  ជាទីជម្រកស្នាក់នៅឬទីលំនៅគួរជាទីកក់ក្តៅ និងគួជាទីពឹងពាក់របស់មនុស្សដែលមាន

ធម្មជាតិរស់នៅមានលក្ខណៈចងក្រងជាពួក ជាក្រុម ជាសង្គមគ្រួសារសង្គមជាតិដោយមានការ

ពឹងពាក់គ្នាទៅវិញទៅមក នឹងក៏មិនអាចរស់នៅឯកកោអនាថាដាច់តែឯងបានទេ។

ផ្លូវ៖ ជាគន្លងសម្រាប់ដើរធ្វើដំណើទៅមក ពីចំណុចមួយសំដៅទៅចំណុចមួយ ពីផ្ទះមួយទៅផ្ទះ

មួយទៀត ដែលឆ្លើយតប តាមសេចក្តីត្រូវការរវាងទំនាក់ទំនង សង្គមនឹងបុគ្គល ឫបុគ្គលនឹង

សង្គម ។ដូច្នេះបើទីណាមានមនុស្សចាំបាច់ត្រូវតែមានផ្ទះជាទីជម្រក បើទីណាមានផ្ទះជាទីជំរក

ចាំបាច់ត្រូវតែមានផ្លូវសម្រាប់មានទំនាក់ទំនងពីផ្ទះមួយទៅរកផ្ទះមួយ ពីសង្គមគ្រួសារមួយសំ

ដៅទៅរកសង្គមគ្រួសារមួយទៀត ដែលនាំឱ្យកើតចេញជាទីប្រជុំជន ទីក្រុង ទីរួមខេត្ត និងមាន

ទីផ្សារ។ ចាស់បុរាណចង់ប្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយថានៅពេលពាក់កណ្តាលសាសនាឈាន

មកដល់ សង្គមត្រូវមានការផ្លាស់ប្តូររបៀបរបបដឹកនាំដែលមានលំនាំខុសពីប្រក្រតី។ ទៅថ្ងៃមុខ

មិនមែនពូជ(ហង្ស)ជាអ្នកសោយរាជ្យទៀតទេនិងក៏មិនមែនពូជ(កុក)ជាអ្នកកាន់ក្តាប់សេដ្ឋកិច្ច

តទៅទៀតដែរ។ របបរាជានិយម(ហង្ស)ត្រូវបានទទួលការបណ្តេញចេញពីនគរដោយសាររបប

ថ្មីមួយទៀតឈ្មោះថារបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតសង្គមនិយម=កុម្មុយនិស្ត(ក្អែកខ្អៅ) និងពួក

សាធារណរដ្ឋសេរី(ក្អែកស)។ ពាក្យថាមានផ្ទះឥតមនុស្សនៅមានផ្លូវឥតមនុស្សដើរ ចាស់បុរាណ

ចង់បា្រប់យើងថានៅពេលខាងមុខត្រូវមានកើតហេតុការណ៍ចម្លែកមួយដែលមានលំនាំផ្ទុយអំពី

ធម្មជាតិរបស់មនុស្សឬផ្ទុយអំពីច្បាប់ធម្មជាតិ។ បានន័យថាបំបាត់ទីផ្សារ អត់មានការជូញដូរ

ឈប់មានចាយប្រាក់កាស…សេដ្ឋកិច្ចអត់ដំណើរការ អស់មានទីរួមខេត្ត អស់មានទីក្រុង…អរិយ

ធម៌ត្រូវរលាយ វប្បធម៌ត្រូវសាបសូន្យ…។ល។ របបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតសង្គមនិយមផ្អែក

លើកម្លាំងបដិវត្តន៍របស់ពួកវណ្ណអធន=កុម្មុយនិស្តតំណាងដោយក្អែកខ្អៅបានកែប្រែសង្គម

សម្ភារៈនិយមឱ្យប្រែក្លាយទៅជាសង្គមវណ្ណអធន=›សង្គមវណ្ណអវិជ្ជា=›សង្គមវណ្ណទាសករ=›

ជាតិស្លាប់។ ក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំប្រាំបីខែរបបឆ្កួតលីលាបានអូសទាញពីសង្គមជឿនលឿនឱ្យ

ក្លាយទៅជាសង្គមអត់ឃ្លាន(ខ្មោច)។

សេចក្តីសង្ខេបពុទ្ធទំនាយ

សេចក្តីពិពណ៌នា និង សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយ

សេចក្តីសង្ខេបពុទ្ធទំនាយ

ប្រទេសជិតខាងយើង បើគេធ្វើសង្គ្រាម គឺគេធ្វើដើម្បីពង្រីកទឹកដីរបស់គេ បើគេផ្លាស់ប្តូរលទ្ធិដឹក

នាំក៏ដើម្បីរក្សាឯកភាពជាតិឱ្យឋិតនៅជាធ្លុងមួយ និងការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមជាតិរបស់គេ បើគេ

ប្រយុទ្ធតស៊ូប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពានទឹកដីអំពីសំណាក់បរទេស គឺដើម្បីកាពារឯករាជ្យភាពនិង

បូរណភាពទឹកដីរបស់ប្រទេសគេយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនមិនឱ្យរបេះមួយចំណិតបន្តិចណាទេ។ដោយឡែក

ប្រទេសខ្មែរយើង បើយើងធ្វើសង្គ្រាមគឺសំរាប់ដុតបំផ្លាញប្រទេសជាតិខ្លួនឯង បើយើងផ្លាស់ប្តូរ

របបដឹកនាំគឺសំរាប់សម្លាប់ប្រជាជនខ្លួនឯង បើយើងប្រយុទ្ធតស៊ូប្រឆាំងរំដោះប្រជាជនខ្លួនឯង

សំរាប់យកមកបំរើប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួននិងចៅហ្វាយខ្លួន។ ព្រឹត្តិការណ៎ទាំងអស់នេះវាជាមូល

ហេតុធំមួយដែលធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិជួបប្រទះនូវសេចក្តីវិនាសអន្តរាយជាច្រើនលើកច្រើនគ្រា

និងក៏ជាទង្វើមួយដែលគ្មានភាពសមស្របទៅតាមសេចក្តីត្រូវការរបស់ប្រទេសជាតិនិងប្រជា

ជនបន្តិចណាសោះដូចមានក្នុងពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ១ វគ្គ១(ពាក្យបំរាម១០ប្រការដែលបុព្វ

បុរសខ្មែរបានផ្តាំទុក)ដែលជាមូលហេតុចំបងដែលធ្វើឱ្យអ្នកតាម្ចាស់ស្រុកឱបដៃយំដោយអស់

សង្ឃឹមសម្លឹងឃើញជាតិរបស់ខ្លួនកំពុងរងទទួលសេចក្តីស្លាប់ដោយស្នាដៃរបស់ខ្លួនឯង៕

សេចក្តីបញ្ចប់ពុទ្ធទំនាយ

សេចក្តីពិពណ៌នា និង សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយ

សេចក្តីបញ្ចប់ពុទ្ធទំនាយ

ទោះបីជាចាស់បុរាណបានបន្សល់ទុកកេរ្តិ៍មរតកជាពាក្យសុភាសិតគឺជាពាក្យប្រៀនប្រដៅដែល

យើងទាំងអស់គ្នានិយមហៅថាជាពាក្យពុទ្ធទំនាយ ទុកណែនាំកូនចៅជំនាន់ក្រោយឱ្យចេះប្រុង

ប្រយ័ត្នជៀសវៀងកុំដើរតាមគន្លងដែលនាំមកនូវគ្រោះថ្នាក់និងសេចក្តីវិនាសមហន្តរាយដល់ប្រ

ទេសជាតិនិងដល់ប្រជាជនយ៉ាងណាក្តី  ក្រោយពីជំនាន់សម័យមហានគរ ពួកអ្នកដឹកនាំខ្មែរគ្រប់

ជំនាន់រហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ តែងតែមានការប្រមាទនូវពាក្យ(បំរាម១០ប្រការ(១))គឺជាពាក្យ

ប្រៀនប្រដៅរបស់ដូនតាដែលជាបុព្វបុរសដ៏ឆ្នើម។

ផលនៃការបំពានដោយមិនគោរពតាមពាក្យបម្រាមទាំង១០ប្រការនេះបានជះផលវិបាកមកលើ

ប្រទេសជាតិទាំងមូលដែលបណ្តាលឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរត្រូវរងទទួលយកទាំងបង្ខំភ្នួកភ្លើង

សង្គ្រាមរបស់ប្រទេសជិតខាង(កុំឱ្យយកកិរិយាគេមកធ្វើជាកិរិយាឯង(២))មកធ្វើជារបស់ខ្លួន

(ដុតផ្ទះខ្លួនឯង) ក្នុងសម័យមួយដែលប្រទេសជាតិអត់មានត្រូវការធ្វើសង្គ្រាមរវាងខ្មែរគ្នាឯង

សោះ។ បន្ទាប់មកទៀតត្រូវបានរងទទួលការកាប់សម្លាប់យ៉ាងរង្គាលនិងយ៉ាងព្រៃផ្សៃជាងសត្វ

និងទទួលការធ្វើបាបយ៉ាងអាណោចអាធម៌រកទីបំផុតគ្មាន(សម្លាប់កូនខ្លួនឯង) ក្នុងសម័យមួយ

ដែលប្រទេសជាតិកំពង់សម្បូរសប្បាយរីកចំរើនអត់មានត្រូវការមនោគមន៍វិជ្ជារបស់បរទេស

ណាៗទាំងអស់(សាធារណ់រដ្ឋសេរី ឫកុម្មនិស្តិ៍)(កុំឱ្យយកសាសនាគេធ្វើសាសនាឯង(២))។

ជាងនេះទៅទៀតប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមិនត្រឹមតែបាត់បង់ទ្រព្យសម្បត្តិដោយសារសង្គ្រាមព្រមទាំង

ត្រូវទទួលរងគ្រោះដោយសារការធ្វើបាបកាប់សម្លាប់ប៉ុណ្ណោះទេ(កុំឱ្យយកសាសន៍គេធ្វើសាសន៍

ឯង(២))គឺត្រូវបាត់បង់ទឹកដីដោយច្រើនប្រការ៖ខិតព្រំប្រទល់,បញ្ចូលប្រជាជន,វាទទីតាមខេត្ត

ខ័ណ្ឌ(ដឹកដៃកូនគេឱ្យមកនៅផ្ទះខ្លួនឯង) ក្នុងសម័យមួយដែលប្រទេសជាតិអត់មានត្រូវការអ្នក

ដ៏ទៃណាមួយជ្រៀតជ្រែកទឹកដីរបស់ខ្លួនសោះ។ ជាពិសេសទៅទៀតអ្នកទាំងអស់នោះមិនត្រឹម

តែរួមដៃគ្នាសម្លាប់ជាតិឯងប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងយកការឈឺចាប់ខ្លោចផ្សាររបស់ប្រជាពលរដ្ឋ

ខ្មែរទូទាំងនគរទាំងអ្នកស្លាប់និងទាំងអ្នកសល់ពីស្លាប់យកមកលេងជាល្បែងបាយឡុកបាយឡ

របស់ពួកគេគួរឱ្យមានការឈឺចាប់ជាពន់ពេក ម្នាក់ទម្លាក់កំហុសលើម្នាក់ នៅពេលដែលអ្នកទី

មួយជួយពន្យាពេលរងចាំឱ្យអ្នកទីពីរងាប់តៃហោងដោយមិនចាំបាច់ទទួលការកាត់ទោសពី

សំណាក់តុលាការអន្តរជាតិ។ សូម្បីតែតុលាការអន្តរជាតិក៏មិនអាចមានលទ្ធភាពជួយរកយុត្តិធម៌

ជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលជាអ្នករងគ្រោះក្នុងរបបឆ្កួតលីលាក៏អាស្រ័យដោយសារមាន

អំណាចរដ្ឋមកធ្វើជាឧបសគ្គ។ សម្រេចសម្រួចអ្នកទាំងអស់បានទទួលរួចខ្លួនដោយអត់មានអ្នក

ណាម្នាក់បានទទួលទោសនៅចំពោះមុខឧក្រិតកម្មដ៏សែនឃោឃៅនេះបន្តិចណាសោះ។

នៅទីបញ្ចប់ហេតុការណ៍ទាំងអស់នេះមានតែប្រវត្តិសាស្ត្រនិងកូនចៅខ្មែរជំនាន់ក្រោយទេដែល

ជាអ្នកជួយកាត់ក្តីនិងជាអ្នកជួយរកយុត្តិធម៌សំរាប់ជូនឱ្យប្រជាជនខ្មែរដែលជាអ្នកទទួលរងគ្រោះ

ផងចុះនាថ្ងៃអានាគត់៕

សេចក្តីពន្យល់ពាក្យ

(១)-មានក្នុងពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ១ វគ្គ១

(២)-មានក្នុងពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ១ វគ្គ២

ព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ…

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

 

ព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ 

 ព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ

ព្រះអាទិត្យ៖ ស្ថិតក្នុងចក្រ​វាឡគឺលំហអាកាសដ៏ធំធេងដែលរកទីបញ្ចប់គ្មានគង់មានដួងតារាដ៏

ច្រើនអនេករាប់មិនអស់។ ក្នុងចំណោមដួងតារាដ៏ច្រើនអានេករាប់មិនអស់គង់មានដួងតារាមួយ

ដួងឈ្មោះថា(ព្រះអាទិត្យ)ដែលជាអ្នកតាក់តែងកំណត់ឱ្យមានជាតិកំណើតគឺ(ជីវិត)កើតមាននៅ

លើភពផែនដីយើងទាំងមូលនេះ(មនុស្ស,សត្វ,រុក្ខជាតិ..ផ្សំឡើងដោយធាតុទាំងបួនទឹក,ដី,ភ្លើង,

ខ្យល់) អាស្រ័យដោយសារចំណាំងនៃពន្លឺនិងកំដៅរបស់តារាដួងនេះ។ ព្រះអាទិត្យរួមជាមួយនឹង

ដៃគូរមានឈ្មោះថា(ព្រះច័ន្ទ) តារាទាំងពីរដួងនេះគឺជាអ្នកតាក់តែងកំណត់ឱ្យកើតមាន(កាលវេ

លា)អាស្រ័យដោយសារដំណើរគោចររបស់ផែនដីវិលជុំវិញខ្លួនឯងផងនិងជុំវិញព្រះអាទិត្យផង

ព្រមទាំងដំណើរគោចររបស់ព្រះច័ន្ទវិលជុំវិញផែនដីយើងនេះផង។ ដូច្នេះការជួបប្រសព្វរវាង

ដំណើរគោចររបស់ភពទាំងបីព្រះអាទិត្យ,ព្រះច័ន្ទនិងផែនដីនេះហើយគឺជាអ្នកតាក់តែងនិងញ៉ាំង

ឱ្យកើតមាន(ច្បាប់ធម្មជាតិ)ដូចជា៖ពេលវេលា,ចម្ងាយ,ល្បើន,ទំនាញផែនដី…។ល។ ដែលមិន

ស្ថិតនៅក្រោមអំណាចរបស់អាទិទេពណាមួយ ឬរបស់បុគ្គលណាម្នាក់ឡើយ។ ទាំងពួកមនុស្ស

នៅ(ជំពូទ្វីប)ទាំងពួកអមនុស្សនៅ(ទ្វីបបីទៀត)ដែលរស់នៅក្នុងទ្វីបទាំងបួនលើភពផែនដីយើង

នេះក្នុងពេលជាមួយគ្នាត្រូវឋិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលនៃច្បាប់ធម្មជាតិទាំងអស់គ្នា។ សូម្បីតែបាតុភូត

ធម្មជាតិផ្សេងៗដូចជា(ព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ),(ព្រះចន្ទ្របាំងឆ័ត្រ),ទឹកជោឫនាច,គ្រោះធម្មជាតិ

(ទឹកជំនន់,ជម្ងឺ,រាំងស្ងួត,ខ្យល់ព្យុះ)ក៏អាស្រ័យដោយសារដំណើរគោចររបស់ភពទាំងបីនេះផង

ដែរ។  យើងអាចបកស្រាយបានតាមបែបម្យ៉ាងទៀតថាព្រះអាទិត្យតំណាងឱ្យអ្នកដឹកនាំកំពូល

ដូចជាព្រះរាជា,ប្រធានាធិបតី,នាយករដ្ឋមន្ត្រី។

បាំង៖ ពាក្យបាំងជាគូរនឹងពាក្យបិទ=បិទបាំង=›បាំងរាំង=›បាំងខ្ទប់នូវគ្រប់ឧបសគ្គកុំឱ្យប៉ះពាល់

ដល់រាងកាយ។

ឆ័ត្រ៖ ប្រដាប់មានដងឆ្អឹងគន្លឹះពាសសំពត់ អាចតម្លោះបើកបិទបាន សំរាប់បើកកាន់បាំងកំដៅ

ថ្ងៃ,ឫបាំងភ្លៀង។

បាំងឆ័ត្រ៖ បើកប្រដាប់សំរាប់បាំងថ្ងៃយកមកគ្របពីលើខ្លួនកុំឱ្យត្រូវកម្តៅថ្ងៃឫត្រូវភ្លៀង។ ទីនេះ

បាំងឆ័ត្រសំដៅទៅ បាំងរាំងខ្ទប់មិនឱ្យឧបសគ្គមកដល់ខ្លួន ឫបញ្ចៀសគ្រប់បញ្ហានិងវិបត្តិដែល

ត្រូវជួប។ យើងអាចបកស្រាយថា ច្បាស់ជាត្រូវជួបបញ្ហា,មានវិបត្តិ,មានទុក្ខ ក្នុងពេលវេលាខាង

មុខជៀសមិនផុត។

ព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ៖ គឺពន្លឺមានកណ្តាប់វង់មូលសណ្ឋានដូចជាមណ្ឌលឆត្រ ព័ទ្ធជុំវិញព្រះ

អាទិត្យឬព្រះចន្ទ្រ។ បើការបកស្រាយតាមរបៀបវិទ្យាសាស្ត្រវិញ ព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ ឫក៏

ឥន្ទធនូគឺជាពន្លឺកាំរស្មីរបស់ព្រះអាទិត្យត្រូវបានជះចាំងមកចំដុំពពកទឹក រួចក៏ឆ្លងកាត់បំណែក

នៃដំណក់ទឹកដ៏សែនតូចឆ្មាជាទីបំផុតដែលញ៉ាំងឱ្យបែងចែកចាំងជាពន្លឺកាំរស្មីមានប្រាំពីរពណ៌

ល្អស្អាតត្រចង់ដែលយើងតែងហៅថា ‹ឆព្វណ្ណរង្សី›គឺជារូបមន្តរបស់រូបវិទ្យាខាងផ្នែកអុបទិក

(optique)មានឈ្មោះថា ព្រីស្ម៍(prisme)ដែលសិស្សានុសិស្សបានសិក្សារថ្នាក់ទី១១ឫមុនប្រឡង

បាក់ឌុប(Baccalauréat)។

ប៉ុន្តែបើ តាមជំនឿរបស់ចាស់បុរាណវិញលោកបានធ្វើការកត់សំគាល់

យ៉ាងច្បាស់លាស់តាំងពីរយូរយារណាស់មកហើយ រវាងបាតុភូតធម្មជាតិជាមួយនិងព្រឹត្តិការណ៍

នយោបាយក្នុងប្រទេសដែលកើតមានឡើងចំពេលជាមួយគ្នានោះ ដូចជាភ្ជាប់រឿងផ្កាយដុះ

កន្ទុយទៅជាមួយនឹងសង្គ្រាម,ភ្ជាប់រឿងព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រទៅជាមួយនឹងការប្តូរផ្លាស់រាជ្យពី

ស្តេចអង្គមួយទៅស្តេចអង្គមួយទៀតជាបន្តបន្ទាប់។ បើយោងទៅតាមការចំណាំរបស់ចាស់

បុរាណ លោកសំដៅយកព្រះអាទិត្យ ឬព្រះចន្ទ្រតំណាងឱ្យអ្នកដឹកនាំកំពូល ដូចជាព្រះរាជា,

ប្រធានាធិបតី,នាយករដ្ឋមន្ត្រីដែលត្រូវជួបប្រទះ(បញ្ហា,វិបត្តិ,ទុក្ខ)ក្នុងពេលវេលាខាងមុខដោយ

ជៀសមិនផុត។  យ៉ាងណាមិញដូចជា ព្រះចន្ទ្របាំងឆ័ត្រ បានន័យថាអ្នកដឹកនាំកំពូលច្បាស់

ជាត្រូវជួប(បញ្ហា,វិបត្តិ,ទុក្ខ)ដោយសារនៅក្នុងនគរត្រូវមានកើតទុរ្ភិក,មានគ្រោះធម្មជាតិ(ទឹកជំ

នន់,ជម្ងឺ,រាំងស្ងួត,ខ្យល់ព្យុះ..)ក្នុងពេលវេលាខាងមុខដោយជៀសមិនផុត ។ ឫក៏អ្នកដឹកនាំកំពូល

ច្បាស់ជាត្រូវជួប(បញ្ហា,វិបត្តិ,ទុក្ខ)=អស់លក្ខណ៍,អស់រិទ្ធិ,អស់បុណ្យអស់អំណាចក្នុងពេលវេលា

ខាងមុខដោយជៀសមិនផុត យ៉ាងណាមិញដូចជា ព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ ៕

បើតាមជំនឿរបស់ចាស់បុរាណដែលពួកគាត់ធ្លាប់បានសំគាល់រួចមកគាត់តែងដំណាលតៗ

គ្នាថា៖

១)-ពេលណាមានផ្កាយដុះកន្ទុយ គឺប្រទេសត្រូវកើតសង្គ្រាម បើកន្ទុយកាន់តែវែងសង្គ្រាមកាន់

តែយូរឆ្នាំ។

២)-ពេលណាមានព្រះចន្ទ្របាំងឆ័ត្រ គឺអ្នកដឹកនាំកំពូលត្រូវមានការកើតទុក្ខធំ ដោយសារ

ប្រទេសត្រូវជួបប្រទះគ្រោះធម្មជាតិ(ទឹកជំនន់,រាំងស្ងួត,ខ្យល់ព្យុះ,ជម្ងឺ…)។

៣)-ពេលណាមានព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ គឺអ្នកដឹកនាំកំពូលត្រូវអស់បុណ្យ,អស់លក្ខណ៍,អស់អំ

ណាច។

ប្រាកដណាស់ព្រឹត្តិការណ៍ទាំងបីខាងលើនេះ វាជាបាតុភូតធម្មជាតិមួយដែលកើតមានឡើង

ដោយកម្រនិងមានភាពចម្លែកគួឱ្យត្រិះរិះពិចារណា។បើយើងលើកយកឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង

ដែលទាក់ទងទៅនឹងព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយនៅស្រុកខ្មែរ៖

១)-នៅដើមឆ្នាំ1969 មានផ្កាយដុះកន្ទុយក្នុងរយៈពេលជាងពីរខែ លុះដល់ឆ្នាំ1970 សង្គ្រាមបាន

ផ្ទុះឡើងរហូតដល់ពួកខ្មែរក្រហមបានទទួលជ័យជំនះជាស្ថពរនៅ ថ្ងៃ 17 មេសា 1975គ.ស។

២)-ចុងឆ្នាំ1969មានព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រប៉ុន្មានខែក្រោយមកលោក លន់.នល់បានធ្វើរដ្ឋប្រហា

ទម្លាក់សម្តេច នរោត្តមសីហានុចេញពីរដ្ឋអំណាច នៅថ្ងៃ 18 មិនា 1970 គ.ស ។

៣)-នៅដើមឆ្នាំ1978មានបាតុភូតធម្មជាតិមួយគួរឱ្យអស្ចារ្យកើតមានឡើងក្នុងយុគសម័យអាក្អែក

ខ្មៅ ត្រីអណ្តែងដេញខាំគ្នា,ដេញចាក់គ្នាងាប់អណ្តែតពេញវាលស្រែបន្ទាប់មកសត្វស្រម៉ោច

ក្រហមដេញខាំគ្នាងាប់ពេញវាល វាចម្លែកខុសពីធម្មតាប៉ុន្មានខែក្រោយមកត្រូវកងទ័ពវៀត

ណាមចូលពេញស្រុកដេញពួកខ្មែរក្រហមរត់ធ្លាយព្រំប្រទល់ប្រទេសថៃ។

ដូច្នេះព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់នេះ ទោះបីជាយើងទាំងអស់គ្នាជាក្មេងជំនាន់ក្រោយជឿក្តីឫមិនជឿក្តី

ក៏គង់តែវានឹងកើតមានឡើងទៅតាមលំនាំនិងទំនាក់ទំនងយ៉ាងស្និទ្ធ រវាងបាតុភូតធម្មជាតិជា

មួយព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយប្រទេស ដែលធ្លាប់មានតាំងពីបុរាណកាលមកម៉្លេះ ដែលចាស់

បុរាណលោកបានសំគាល់ទុក រួចយកមកដំណាលតៗគ្នារហូតសព្វថ្ងៃ។

វិសាខបូជា

ពិធីបុណ្យវិសាខបូជា គឺជាបុណ្យមួយ យ៉ាងធំ ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាគឺ ជាថ្ងៃមហាមង្គល

ត្រូវនឹងថ្ងៃដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធបរមគ្រូនៃយើងបាន ៖

១)-ទ្រង់ប្រសូតចាកឧទរព្រះមាតា

២)-ទ្រង់ត្រាស់ដឹងអនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ

៣)-ទ្រង់រំលត់ខន្ធចូលកាន់ព្រះបរិនិពាន្វ។

នៅថ្ងៃសុក្រ ទី២៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៣ វេលាម៉ោង១៣ និង២៥នាទី

(Vendredi 24 Mai 2013 à 13h25)

ព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ នៅថ្ងៃពេញបូរមី ចំថ្ងៃវិសាខបូជាខែពិសាខ ឆ្នាំម្សាញ់ បញ្ចស័ក ២៥៥៧

(ព.ស)ត្រូវនឹងថ្ងៃសុក្រ ទី ២៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ ២០១៣ គ.ស នៅម៉ោង ១ រសៀល ២៥នាទី

ត្រូវជា ម៉ោង១៣ថ្ងៃរសៀលម៉ោងសាកលឆ្នាំ២០១៣ ។

បើជាព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រចំថ្ងៃវិសាខបូជាវិញបានន័យថាអ្នកដឹកនាំកំពូលដូចជាព្រះរាជា,ប្រធា

នាធិបតី,នាយករដ្ឋមន្ត្រីច្បាស់ជាត្រូវជួប(បញ្ហា,វិបត្តិ,ទុក្ខ)=អស់លក្ខណ៍,អស់រិទ្ធិ,អស់បុណ្យ,អស់

អំណាច ថែមទាំងត្រូវដល់ពេលមានអ្នកមានបុណ្យចេញក្នុងពេលវេលាខាងមុខដោយជៀសមិន

ផុតដូចជាព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ  ចំថ្ងៃវិសាខបូជា យ៉ាងណាមិញ។

សូមរំលឹកនូវព្រឹត្តិការណ៍ដែលធ្លាប់កើតមាននៅជុំវិញការបោះឆ្នោតអាណត្តិទី៥ ឆ្នាំ2013

តើប្រីយមិត្តនៅចាំបានទេថា មានបាតុភូតធម្មជាតិកើតមានឡើងជាច្រើនលើក ដូចជាព្រះអា

ទិត្យបាំងឆ័ត្រលើកទីមួយ១ ចំថ្ងៃពិសាខបូជា24/05/2013នៅម៉ោង១រសៀល ជាបន្ទាប់នៅចំថ្ងៃ

មហាសន្និបាទនៅទីលានប្រជាធិបតេយនិងនៅមានកើតឡើងថ្ងៃសិលផ្សេងទៀតដែលប្រីយមិត្ត

ខ្លះបានបង្ហោះតាមហ្វេសប៊ុក។ នេះគឺជារឿងមួយដែលមានភាពចម្លែកអស្ចារ្យណាស់ ពីព្រោះ

រឿងនេះមិនដែលធ្លាប់កើតមានពីមុនៗនៅប្រទេសខ្មែរយើងទេ ទើបតែនឹងកើតមានឡើងក្នុងឆ្នាំ

2013 ជាលើកទី១ប៉ុណ្ណោះ។ បើតាមការចំណាំរបស់ចាស់បុរាណលោកតែងតែពោលតៗគ្នាថា៖

បើពេលណាមានព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រគឺពេលនោះអ្នកដឹកនាំកំពូលដូចជាព្រះរាជា,ប្រធានាធិបតី

ឫនាយករដ្ឋមន្ត្រីត្រូវអស់រិទ្ធ,អស់បុណ្យនិងអស់លក្ខណ៍ជាក់ជាមិនខានឡើយ ក្នុងនគរត្រួវជួប

នូវភាពវឹកវរ,ចលាចល និងកើតទូរ្ភឹក្សដោយសារសង្គ្រាមរាំងជល់,គ្រោះធម្មជាតិនិងជម្ងឺគ្រប់បែប

យ៉ាង។ ជាពិសេសចាប់តាំងពីខែឧសភា 2013 រហូតទល់នឹងចុងឆ្នាំ 2013នេះ បាតុភូតធម្មជាតិ

ដូចជាព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្របានកើតមានឡើងមានចំនួនជា៣លើក  រួមផ្សំជាមួយនឹងការបាត់បង់

វត្ថុដ៏តម្លៃដូចជាព្រះសារីរឹកធាតុនៅភ្នំព្រះរាជ្យទ្រព្យ ក្នុងពេលថ្មីៗនេះទៀត បានធ្វើឱ្យយើងមាន

ការចាប់អារម្មណ៍ជាខ្លាំង។ បើយើងធ្វើការភ្ជាប់បាតុភូតធម្មជាតិដែលបានលើកឡើងខាងលើ

នេះទៅស្ថានភាពនយោបាយប្រទេសខ្មែរបច្ចុប្បន្ន ឫទៅនឹងបាវចនាជាតិទាំង៣គឺ ជាតិ,សាស

នា,រាជបាល្ល័ង្ក ដែលកំពង់តែទទួលនូវការជាន់ឈ្លីកំទេចបំផ្លាញអំពីសំណាក់ពួកជនក្បត់ជាតិ​

លក់ទឹកដីឱ្យទៅបរទេសយួន យើងអាចបកស្រាយបានថា៖

១)-ព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រលើកទី១ ចំថ្ងៃពិសាខបូជា24/05/2013នៅម៉ោង១រសៀល បានន័យថា

បាវចនាជាតិ៣គឺ(សាសនា)ត្រូវរុះរូយរាវដូចចង្កេះត្បាល់ សូម្បីតែបារមីថែរក្សាព្រះសារីរឹកធាតុ

ដែលទ្រទ្រង់ព្រះពុទ្ធសាសនា ក៏លោកចាកចេញចោលលែងនៅគង់ប្រថាប់តទៅទៀតឡើយ

ដោយសារបុគ្គលពាលយកសាសនាធ្វើជាខែល ធ្វើជាអាជីព ធ្វើជាថ្នាំសន្តំប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រ កុំ

ឱ្យងើបរើបំរះក្នុងការជិះជាន់ឈ្លានពានទឹកដីពីសំណាក់ពួកបរទេស។ ដូច្នេះជនពាលនោះត្រូវ

អស់រិទ្ធ,អស់បុណ្យនិងត្រូវអស់លក្ខណ៍ ព្រមទាំងព្រះរាជ្យនគរក៏ត្រួវជួបនូវសេចក្តីវិនាសអន្តរាយ

គឺភាពវឹកវរ,ចលាចល និងកើតទូរ្ភឹកដោយសារសង្គ្រាមរាំងជល់,គ្រោះធម្មជាតិនិងជម្ងឺគ្រប់បែប

យ៉ាងណាមិញដូចព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ។

២)-ព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រលើកទី២ ចំថ្ងៃមហាសន្និបាទនៅទីលានប្រជាធិបតេយ បានន័យថា

បាវចនាជាតិ៣ (រាជបាល្ល័ង្ក) គឺព្រះរាជាត្រូវអស់រិទ្ធ,ព្រះរាជាត្រូវអស់បុណ្យ,ព្រះរាជាត្រូវអស់

លក្ខណ៍ពីព្រោះព្រះរាជាគ្មានទសពិធរាជធម៌ ក្បត់ឆន្ទៈប្រជានុរាស្ត្ររបស់ខ្លួនដែលជាហេតុនាំឱ្យ

ប្រជានុរាស្ត្រលែងមានជំនឿលើព្រះរាជាតទៅទៀតហើយ សូម្បីតែបារមីព្រះស្វេតឆ័ត្រធ្លាប់ថែ

រក្សាព្រះរាជ្យបាល្ល័ង្កក៏លោកចាកចេញចោលលែងនៅគង់ប្រថាប់តទៅទៀតឡើយ។ ព្រះរាជ

នគរត្រួវជួបនូវសេចក្តីវិនាសអន្តរាយគឺភាពវឹកវរ,ចលាចល និងកើតទូរ្ភឹកដោយសារសង្គ្រាមរាំង

ជល់,គ្រោះធម្មជាតិនិងជម្ងឺគ្រប់បែប យ៉ាងណាមិញដូចព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ។

៣)-ព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រលើកទី៣ ចំថ្ងៃសីលបានន័យថាបាវចនាជាតិ៣(ជាតិ)គឺនាយករដ្ឋមន្ត្រី

ត្រូវអស់រិទ្ធ,នាយករដ្ឋមន្ត្រីត្រូវអស់បុណ្យ,នាយករដ្ឋមន្ត្រីត្រូវអស់លក្ខណ៍ ដោយសារនាយករដ្ឋ

មន្ត្រីប្រព្រឹត្តនូវអំពើពុករលួយ,ក្បត់ជាតិនិងក្បត់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលជាហេតុនាំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ

លែងមានជំនឿលើនាយករដ្ឋមន្ត្រីតទៅទៀតហើយ។ សូម្បីតែបារមីចាស់ស្រុកដែលជាដួង

វិញ្ញាណក្ខ័ន្ធរបស់បុព្វបុរសខ្មែរដែលលោកធ្លាប់ថែរក្សាព្រះរាជ្យនគរ តាំងពីជំនាន់ដើមក៏លោក

ចាកចេញចោលលែងនៅគង់ប្រថាប់តទៅទៀតឡើយ។ ព្រះរាជនគរត្រួវជួបនូវសេចក្តីវិនាស

អន្តរាយគឺភាពវឹកវរ,ចលាចល,និងកើតទូរ្ភឹកដោយសារសង្គ្រាមរាំងជល់,គ្រោះធម្មជាតិជម្ងឺគ្រប់

បែប យ៉ាងណាមិញដូចព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រ។

ដូច្នេះព្រះអាទិត្យបាំងឆ័ត្រជាគម្រប់៣លើក បានន័យថា បាវចនាជាតិទាំង៣ ជាតិ,សាសនា,រាជ្យ

បាល្ល័ង្ក ត្រូវបារមីថែរក្សាព្រះរាជ្រនគរ,បារមីថែរក្សាព្រះសារីរឹកធាតុ,និងបារមីថែរក្សាស្វេតឆ័ត្រ

បានចេញចាកចោលទាំងអស់គ្មាននៅសេសសល់បន្តិចណាទេ  របបរាជានិយមទី២ឈ្លានពាន

ទឹកដីប្រល័យពូជសាសន៍របស់យួនក៏ដល់ថ្ងៃអវសានពួករបស់វាផងដែរ នៅឆ្នាំកុរឯកស័ក

២៥៦៣ព.សត្រូវជា 2019 គ.ស ខាងមុខ។

សេចក្តីបញ្ជាក់បន្ថែម

ពាក្យ​ពុទ្ធទំនាយ ឬ ពាក្យ​សុភាសិត​នេះ ដែល​ចាស់​បុរាណ​ លោក​ធ្លាប់​​តែ​លើក​យក​​មក​​ដំណាល

តៗ​​គ្នា​​ ពី​មួយ​​ជំនាន់​​ត​​មក​​មួយ​​ជំនាន់មាន​ខុស​ខ្លះ ត្រូវ​ខ្លះ ចាំ​ខ្លះ ភ្លេច​ខ្លះជា​ហូរ​ហែរ​រៀង​រហូតមក​

ទល់​នឹង​សព្វ​ថ្ងៃ ពាក្យ​នេះ​វា​ក៏​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ជំនឿ​មួយ ដែល​​ប្រជាជន​ខ្មែរ​​បាន​ភ្ជាប់​យ៉ាង​ស្និតទៅ​

នឹង​ជំនឿ​សាសនា (ព្រះពុទ្ធសានា)។ អាស្រ័យ​ដោយ​សារ​មាន​ពាក្យ(ពុទ្ធទំនាយ=ពុទ្ធសាសនា)

ដោយ​​ពួកគាត់​យល់​ខុស​​ថា ‹‹ព្រះពុទ្ធ ទ្រង់​បាន​ទស្សន៍ទាយ​ទុក​ នូវ​គ្រប់​ហេតុកាណ៍​ទាំង​ឡាយ​

ដែល​ទាក់​ទង​ទៅ​​នឹង​​ស្រុក​ខ្មែរ​ ​នា​សម័យ​បច្ចុប្បន្ននេះ។ ចាស់បុរាណលោកបានបន្សល់ពាក្យ

ពុទ្ធទំនាយឫពាក្យសុភាសិតបុរាណ ទុកប្រាប់ឱ្យកូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយបានដឹងពីព្រោះវាជា

ចំណេះវិជ្ជាមួយដែលមិនមាននៅក្នុងសាលារៀន និងក៏មិនមែនជាចំណេះវិជ្ជាដែលបរទេសអាច

បង្រៀនខ្មែរបាននោះដែរ។ តាមការចំណាំរបស់ចាស់បុរាណលោកតែងពោលថា‹តែកាលណា

មានផ្កាយដុះកន្ទុយគឺត្រូវមានសង្គ្រាមកើតមានឡើងក្នុងនគរជាក់ជាមិនខាន› ប៉ុន្តែលោកមិន

បានពន្យល់បកស្រាយឱ្យបានច្បាស់លាស់ថាបាតុភូតធម្មជាតិដែលជាផ្កាយដុះកន្ទុយនៅលើ

មេឃសោះ តើហេតុដូចម្តេចបានជាវាមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងស្និតជាមួយនឹងព្រឹត្តិការណ៍នយោ

បាយដែលកើតមានឡើងនៅក្នុងនគរឯណេះទៅវិញ។ មហាជនមួយចំនួនក៏អាចធ្លាប់សំគាល់

ឃើញថា ពិតជាមាន ទំនាក់ទំនងរវាងព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយជាតិជាមួយនិងបាតុភូតធម្មជាតិ

ពិតប្រាកដណាស់ ប៉ុន្តែអ្នកទាំងនោះក៏មិនអាចដឹងបានថាទំនាក់ទំនងនេះកើតមានឡើងដោយ

សារហេតុអ្វីដែរ?

នេះគឺជារឿងអាថ៌កំបាំងមួយដែលមានបង្កប់ក្នុងពាក្យពុទ្ធទំនាយបានធ្វើឱ្យមហាជនគ្រប់ជំនាន់

និងគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានមានការឈ្លោះប្រកែកគ្នាដោយមិនមានភាពចុះសំរុងគ្នា រវាងអ្នកដែលប្រកាន់

ជំនឿលើវិទ្យាសាស្ត្រ និងអ្នកប្រកាន់លើជំនឿសាសនាជ្រុលនិយមដោយគ្មានហេតុនិងផល

ច្បាស់លាស់ ឫក៏រវាងពួកអ្នកស៊ីវិល័យប្រកាន់លើភាពជឿនលឿននិយមនិងអ្នកបុរាណនិយម

ប្រកាន់លើទំនៀមទំលាប់និងប្រពៃណីយ គឺជាជម្លោះមួយដែលធ្លាប់កើតមានតាំងពីយូរយារ

ណាស់មកហើយ។ ខ្ញុំសូមស្លេះត្រឹមនេះសិនចុះខ្ញុំនឹងសាកល្បងបកស្រាយរឿងអាថ៌កំបាំងនេះ

នៅពេលក្រោយទៀត៕

ពាក់កណ្តាលសាសនា ២៥០០ព្រះវស្សា

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

ពាក់កណ្តាលសាសនា ២៥០០ព្រះវស្សា

ពិធីបុណ្យពាក់កណ្តាលសាសនាត្រូវបានប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ២៥០០ព.សត្រូវជាឆ្នាំ១៩៥៧

គ.សដោយមានដង្ហែព្រះសារីរិកធាតុនៃព្រះសាម្មាសម្ពុទ្ធពីប្រទេសសារីលង្កាយកមកតម្កល់ទុក

នៅក្នុងព្រះសក្យមុនីចេតិយនៅទល់មុខហ្គាររទេះភ្លើងនៅទីក្រុងភ្នំពេញយ៉ាងមហោឡារិកអស់

រយៈពេលប្រាំពីរយប់និងប្រាំពីរថ្ងៃ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះបណ្តាប្រទេសដែលកាន់ព្រះពុទ្ធសា

សនាក៏បានប្រារព្ធធ្វើពិធីបុណ្យនេះដោយយ៉ាងអធិកអធមដ៏ក្រៃលែងផងដែរ។ ពុទ្ធសាសនិកជន

មានសេចក្តីសប្បាយរីករាយជាពន់ពេកដោយមានជំនឿថាអ្នកដែលបានកើតទាន់ពាក់កណ្តាល

សាសនាព្រមទាំងបានចូលរួមចំណែកធ្វើបុណ្យឆ្លងពាក់កណ្តាលសាសនាគឺមានភ័ព្វសំណាងល្អ

ជាទីបំផុត។ នាសម័យពុទ្ធកាលវិញពុទ្ធសាសនិកជនយល់ថាអ្នកដែលបានកើតទាន់ព្រះពុទ្ធព្រះ

សាម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់នៅគង់ព្រះជននៅឡើយ អ្នកទាំងនោះមានភព្វសំណាងខ្លាំងណាស់ដោយ

បានស្តាប់និងបានទទួលព្រះធម៌ចេញពីព្រះឱសផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គ។ ពីព្រោះព្រះពុទ្ធទ្រង់អាច

ញ៉ាំងឱ្យសាវ័កជាច្រើនអង្គអាចបានសម្រេចជាព្រះអនុពុទ្ធព្រះអរហន្តនិងបានសម្រេចជាព្រះ

អរិយសង្ឃថ្នាក់ផ្សេងៗដូចជាព្រះសារីបុត្រ,ព្រះមោគ្គលាន,ព្រះអានន្ទ។ល។ ខ្ញុំបាទសូមយករឿង

មួយដែលទាក់ទងទៅនឹងពាក់កណ្តាលសាសនាលើកមកនិទានជូនប្រិយមិត្តអ្នកអានជាទី

សណ្តាប់ដូចតទៅ៖

ពេលដែលព្រះពុទ្ធព្រះបរមពោធិញ្ញាណទ្រង់នៅគង់ព្រះជននៅឡើយនាសម័យថ្ងៃមួយព្រះពុទ្ធ

ព្រះបរមគ្រូទី៤ទ្រង់បានត្រាស់សម្តែងប្រាប់ទៅព្រះមហាអានន្ទនាពេលដែលទ្រង់កំពង់ឆាន់

ចង្ហាន់នៅក្រោមដើមធ្លកមួយដើមព្រះអង្គទ្រង់ញញឹមដោយសម្លឹងទៅកាន់សត្វត្រកួតមួយកំពុង

តែលៀនអណ្តាតបែកព្រែកជាពីរដូចជាសត្វពស់វែករួចព្រះអង្គទ្រង់ក៏ត្រាស់ឡើងថា‹សាសនា

របស់អញតថាគតមានអាយុបានត្រឹមតែ៥០០០ព្រះវស្សាតែប៉ុណ្ណោះចាប់រាប់ពីពេលដែលអញ

តថាគតចូលបរិនិពាន្វផុតទៅ។ ប៉ុន្តែសាសនារបស់អញតថាគតមិនបានរីកដុះដាលតាំងពីដើម

រហូតទល់ចប់តែម្តងនោះទេសាសនារបស់អញតថាគតត្រូវបែងចែកជាពីរដូចជាអណ្តាតរបស់

សត្វត្រកួតនេះអញ្ជឹង។ ពេលពាក់កណ្តាលសាសនាមកដល់សាសនារបស់អញតថាគតត្រូវអាប់

ឱនរុះរូយរាវដូចជាចង្កេះត្បាល់បុកអាស្រ័យដោយសារមានពួកទមិឡអត់សាសនាចេញមកបំ

ផ្លាញផងនិងជាពិសេសអ្នកដែលបំផ្លាញសាសនារបស់អញតថាគតជាងគេនោះគឺពួកភក្ខុនិង

ភិក្ខុនីដែលជាសាវ័ករបស់អញតថាគតនេះឯងតែម្តងគឺជាពេលវេលាដែលត្រូវមានតួអង្គអ្នកមាន

បុណ្យចេញលើកសាសនារបស់អញតថាគតឱ្យបានគម្រប់៥០០០ព្រះវស្សា›។

រហូតមកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះព្រះពុទ្ធសាសនាមានអាយុបាន២៥៥៧ព្រះវស្សាត្រូវនឹងគ្រឹស្ត

សករាជឆ្នាំ្2013គ.ស។ បើតាមកាលបរិច្ឆេទកំណត់ពាក់កណ្តាលសាសនាត្រូវបានលើស៥៧ឆ្នាំ

កន្លងផុតទៅហើយ ហាក់បីដូចជាមិនទាន់មានឃើញហេតុការណ៍ណាមួយសំខាន់កើតផុស

ឡើងតាមពាក្យពុទ្ធទំនាយនេះសោះ។ តើពាក់កណ្តាលសាសនាបានឈានចូលមកដល់ហើយ

ឬនៅ? ឬក៏មិនទាន់មកដល់ទេ?បើពាក់កណ្តាលសាសនាបានឈានចូលមកដល់ហើយហេតុដូច

ម្តេចក៏មិនទាន់ឃើញអ្នកមានបុណ្យចេញលើកសាសនា?ចុះបើមិនទាន់ឈានចូលមកដល់ទេ

តើពេលណាទៅ?នៅសល់ប៉ុន្មានឆ្នាំឬប៉ុន្មានសតវត្សរ៍ទៀតទើបបានតួអង្គអ្នកមានបុណ្យចេញ

លើកសាសនា?

ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរទាំងពីរខាងលើនេះយើងត្រូវស្វែងរកយល់តាំងពីកំណើតដើម

នៃពុទ្ធសករាជតាមព្រះពុទ្ធឱវាទរហូតដល់សព្វថ្ងៃ ពុទ្ធសករាជមានដើមកំណើតតាំងពីព្រះពុទ្ធ

ព្រះបរមពោធិញ្ញាណទ្រង់បានចូលបរិនិពាន្វ។ បើតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ពួកអ្នកប្រាជ្ញខាង

សាសនាពួកគេបានធ្វើការសម្គាល់ថាមានពុទ្ធសករាជចំនួនពីរមានរយៈពេលខុសគ្នាប្រហែល

ជា១០០ឆ្នាំរវាងពុទ្ធសករាជទាំងពីរដែលបានយកមកប្រើនៅលើពីភពលោកយើងនេះបើរាប់

តាមពុទ្ធសករាជទី១មានអាយុបាន២៥៥៧ឆ្នាំដែលមានប្រើក្នុងបណ្តាប្រទេស៖ខ្មែរ,ថៃ,លាវ,

ភូមា,សារីលង្កា,ចិន,យួន,កូរ៉េ,ជប៉ុន។ រីឯពុទ្ធសករាជទី២វិញគឺមានអាយុបានត្រឹមតែ២៤៥៧ឆ្នាំ

ប៉ុណ្ណោះដែលមានប្រើក្នុងប្រទេស(ទីបេរ៍)។តាមការស្រាវជ្រាវនិងការបកស្រាយរបស់ពួកអ្នក

ប្រាជ្ញខាងសាសនាពួកគេបានពន្យល់ថាដើមហេតុដែលនាំឱ្យខុសគ្នា១០០ឆ្នាំរវាងពុទ្ធសករាជ

ទាំងពីរគឺបណ្តាលមកអំពី៖

បុព្វហេតុទី១៖  សាវកទាំងអស់មិនបានប្រកាសជាឱឡារិកនូវថ្ងៃកំណើតរបស់ពុទ្ធសករាជជា

ពេលដែលព្រះបរមគ្រូទី៤ទ្រង់ចូលបរិនិពាន្វទេ ដោយសារមិនទាន់បានធ្វើសង្គាយនាដើម្បី

កំណត់ត្រាបង្កើតព្រះត្រៃបីដកគឺព្រះធ៌ម(ព្រះវិន័យ+ព្រះអភិធម៌+ព្រះសូត្រ)។ ពុទ្ធសករាជទី១

ត្រូវបានប្រកាសចេញជាធរមាននៅពេលដែលគុម្ពីព្រះត្រៃបីដកបានចប់សព្វគ្រប់អស់រយៈពេល

៥០ឆ្នាំក្រោយពីព្រះពុទ្ធទ្រង់បានចូលបរិនិពាន្វ។

បុព្វហេតុទី២៖ លុះពុទ្ធសករាជទី១បាន១០០ឆ្នាំរួចមកទើបមានសាវកមួយអង្គទៀតជាជនជាតិ

ទីបេរ៍ក៏បានប្រកាសថ្ងៃកំណើតរបស់ពុទ្ធសករាជទី២ថែមមួយលើកទៀតដោយមិនបានដឹងថាថ្ងៃ

កំណើតរបស់ពុទ្ធសករាជទី១ត្រូវបានសាវកដំបូងបានប្រកាសចេញជាធរមានរួចស្រេចហើយ។

ហេតុដូច្នេះហើយទើបមានពុទ្ធសករាជដល់ទៅពីរដែលត្រូវបានប្រទេសកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា

យកមកប្រើការបន្តជារៀងរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ។ ពុទ្ធសករាជទី១បាន២៥៥៧ឆ្នាំរីឯពុទ្ធ

សករាជទី២បាន២៤៥៧ឆ្នាំ ចំណែកគ្រឹស្ត៍សករាជវិញត្រូវជា2013ឆ្នាំ។ទាក់ទងទៅនឹងកាល

កំណត់នៃពាក់កណ្តាលសាសនាបើរាប់តាមពុទ្ធសករាជទី១ត្រូវបាន២៥៥៧ឆ្នាំមកទល់សព្វថ្ងៃ

នេះ(២៥៥៧-២៥០០=៥៧ឆ្នាំ)ត្រូវបានហួសដល់ទៅ៥៧ឆ្នាំតែបើរាប់តាមពុទ្ធសករាជទី២បាន

២៤៥៧ឆ្នាំ(២៥០០-២៤៥៧=៤៣ឆ្នាំ)ត្រូវនៅខ្វះ៤៣ឆ្នាំទៀតទើបគ្រប់២៥០០ឆ្នាំ។ បើយើង

កំណត់យកកាលបរិច្ឆេតនៃពុទ្ធសករាជទាំងពីរយកមកធ្វើជាគោលក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹង

សំណួរខាងលើក៏វាមិនទាន់អាចបំភ្លឺនូវគ្រប់ចំណុចនិងឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយទាំងអស់ដែរទេ។

ម្យ៉ាងវិញទៀតយើងក៏មិនអាចយកពុទ្ធសករាជទី២ដែលមាន២៤៥៧ឆ្នាំធ្លាប់ប្រើនៅប្រទេស

ទីបេរ៍យកមកបកស្រាយរឿងរ៉ាវដែលកើតមាននៅស្រុកខ្មែរបានដែរ។

ខ្ញុំសូមបន្ថែមចំណុចមួយទៀតដែលទាក់ទងទៅនឹងពាក់កណ្តាលសាសនាគឺការដង្ហែរព្រះ

សិរីរិកធាតុរបស់ព្រះពុទ្ធព្រះបរមសាស្តាមានលក្ខណៈប្លែកគួរឱ្យចាប់អារម្ភណ៍ដែលបាន

ប្រព្រឹត្តឡើងនៅប្រទេសកម្ពុជាមានចំនួនជាពីរលើក៖

លើកទី១៖ ក្នុងពុទ្ធសករាជ២៥០០ព.ស ត្រូវនឹងគ្រឹស្ត៍សករាជ១៩៥៧គ.ស មានការដង្ហែរព្រះ

សារីរិកធាតុចេញពីប្រទេសសារីលង្កានាំចូលមកប្រទេសខ្មែរបានមកដម្កល់នៅព្រះសក្យមុនី

ចេតិយចាស់ទល់មុខហ្គារទេះភ្លើងនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។

លើកទី២៖ក្នុងពុទ្ធសករាជ២៥៤៥ព.សត្រូវនឹងគ្រឹស្ត៍សករាជ២០០២គ.សមានការដង្ហែរព្រះសិរី

រិកធាតុពីព្រះសក្យមុនីចេតិយចាស់ទល់មុខហ្គារទេះភ្លើងនៅទីក្រុងភ្នំពេញយកទៅតម្កល់ទុក

ក្នុងព្រះសក្យមុនីចេតិយថ្មីនៅភ្នំព្រះរាជទ្រព្យ។ នៅបណ្តាប្រទេសដែលកាន់ពុទ្ធសាសនាគេបាន

នាំគ្នាប្រារព្ធធ្វើពិធីបុណ្យឆ្លងពាក់កណ្តាលសាសនាគម្រប់២៥០០ព្រះវស្សាត្រូវនឹងគ្រឹស្ត៍សករាជ

១៩៥៧គ.សមានចំនួនមួយដងគត់។ដោយឡែកនៅប្រទេសកម្ពុជាយើងបាននាំគ្នាប្រារព្ធពិធី

បុណ្យឆ្លងពាក់កណ្តាលសាសនាព្រមទាំងមានការដង្ហែរព្រះសិរីរិកធាតុគម្រប់២៥០០ព្រះវស្សា

ត្រូវនឹងគ្រឹស្ត៍សករាជ១៩៥៧គ.សជាលើកទី១និងមានការដង្ហែរព្រះសារីរិកធាតុមួយលើកទៀត

ក្នុងពុទ្ធសករាជ២៥៤៥ឆ្នាំត្រូវនឹងគ្រឹស្ត៍សករាជ២០០២គ.សគម្រប់ជាលើកទីពីរ។ បើយើងគិត

ពីចំនួនឆ្នាំនៃពុទ្ធសករាជឫក៏គ្រឹស្ត៍សករាជចាប់ពីការដង្ហែរលើកទី១មកទល់នឹងលើកទីពីរគឺមាន

ចំនួន(២៥៤៥-២៥០០=៤៥ឆ្នាំនៃព.ស)ឬ(២០០២-១៩៥៧=៤៥ឆ្នាំនៃគ.ស)ទាំងអស់បាន៤៥ឆ្នាំ

គត់។ យើងអាចសម្គាល់បានយ៉ាងងាយថាចំនួន៤៥ឆ្នាំនៃការដង្ហែរព្រះសារីរិកធាតុទាំងពីរលើក

ត្រូវស្មើនឹងរយៈពេលដែលព្រះសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណទ្រង់បានដើរទេសនាប្រោសសត្វលោក

អស់ចំនួន៤៥ឆ្នាំដូចគ្នា។ នេះគឺជាហេតុការណ៍មួយដ៏គួរឱ្យចាប់អារម្ភណ៍ដែលយើងទាំងអស់

គ្នាមិននឹកស្មានថាមានព្រឹត្តការណ៍ពីរកើតឡើងក្នុងពេលវេលាពីរខុសគ្នាអាចផ្តល់មកនូវចម្លើយ

តែមួយដូចគ្នានេះគឺចំនួន៤៥ឆ្នាំជារយៈពេលដែលព្រះពុទ្ធព្រះបរមគ្រូទី៤នៃយើងទ្រង់ដើរ

ប្រោសសត្វស្មើរនឹងរយៈពេលនៃការដង្ហែរព្រះសារីរិកធាតុលើកទីមួយនិងលើកទីពីរជាភស្តុតាង

ដ៏ជាក់ស្តែងដែលអាចនាំឱ្យយើងធ្វើការសន្មត់ យកការដង្ហែរព្រះសិរីរិកធាតុទាំងពីរលើកយក

មកធ្វើជាគោលដើម្បីតំណាងឱ្យពាក់កណ្តាលសាសនា និងដើម្បីត្រិះរិះពិចារណាស្វែងរកយល់

នូវការមកដល់នៃពាក់កណ្តាលសាសនា ៖

ការដង្ហែរលើកទី១៖ក្នុងឆ្នាំ២៥០០ព.សត្រូវជា១៩៥៧ព.សគឺជាពេលវេលាដែលពួកអាទមិឡ៍អត់

សាសនាចាប់ផ្តើមកកើតចេញរូបរាងនិងធ្វើការតស៊ូរហូតសម្រេចបានកាន់ក្តាប់រដ្ឋអំណាចទាំង

ស្រុងជាស្ថាពរនៅថ្ងៃ១៨ខែមេសាឆ្នាំ១៩៧៥ត្រូវប្រើ(១៩៧៥-១៩៥៧=១៨ឆ្នាំ)រយៈពេល១៨ឆ្នាំ

ក្នុងការតស៊ូដណ្តើមយកអំណាច។

ការដង្ហែរលើកទី២៖ ក្នុងឆ្នាំ២៥៤៥ព.សត្រូវជាឆ្នាំ2002គ.សគឺជាពេលវេលាដែលអ្នកមានបុណ្យ

ចេញបំពេញបារមីរហូតដល់ពេលវេលាចេញលើកសាសនាគឺត្រូវប្រើរយៈពេលវេលា១៧ឆ្នាំ

ទៀត(២៥៤៥+១៧=២៥៦២ព.ស)ត្រូវជាគ្រឹស្តសក្ករាជ(2002+17=2019 គ.ស)ត្រូវចំឆ្នាំ2019គឺ

ត្រូវជាឆ្នាំកុរឯស័ក ២៥៦២ព.សជាពេលវេលាដែលពួកអាទមិឡអត់សាសនាជាមួយនឹងសានា

ពពុះទឹក មានដើមអកំណើតចេញពីពួកមេចោរហារយដែលជាត្រូវរលាយអស់ពីនគរកម្ពុជារដ្ឋ

ផុតទៅនៅមានព្រះបាទធម្មឹករាជ អ្នកមានបុណ្យ ស្តេចក្មេង,ស,តូច,ស្តើង ចេញលើកសាសនា

រួមជាមួយនឹងសេនាដៃដែកភ្នែកប្រាក់នៅលើដែននគរមានឈ្មោះថា‹វង្សភ័ក្ត្របុរី›និងមានដែន

សីមាលាតសន្ធឹងពីភូមិសាស្ត្រពោះដំរី ប្រែក្លាយទៅជាភូមិសាស្ត្រជារូបដំរី  វិញដូចកាលជំនាន់

ព្រះបាទជ័យវរ្មនទី៧ នាសម័យមហានគរ៕

  

យូទៅៗ មនុស្ស…

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

យូទៅៗ មនុស្សកាន់តែតូចទៅៗ រហូតដល់ពាក់បង្អោងឡើងបេះផ្លែត្រប់

ខ្ញុំបាទសូមលើកយកពាក្យសុភាសិតខ្មែរបុរាណមួយឃ្លាយកមកនិទាននិងបកស្រាយជូនដូចត

ទៅ៖‹យូទៅៗមនុស្សកាន់តែតូចទៅៗរហូតដល់ពាក់បង្អោងឡើងបេះផ្លែត្រប់›។

កាលសម័យពុទ្ធកាលមនុស្សនៅលើផែនដីយើងទាំងមូលគឺមានចំនួនយ៉ាងតិចជាទីបំផុតបើ

ប្រៀបនឹងចំនួនមនុស្សនាសម័យបច្ចុប្បន្ន។ រីឯមនុស្សដែលមានប្រាជ្ញាឆ្លាតវៃវិញក៏រឹតតែមាន

ចំនួនកាន់តែតិចណាស់ទៅទៀត អ្នកទាំងនោះសុទ្ធសឹងតែជាត្រកូលក្សត្រ,ត្រកូលព្រាហ្ម,និង

ត្រកូលសេដ្ធី។ ចំណែកអ្នកដែលមានត្រកូលរាស្ត្រសាមញ្ញវិញមានចំនួនច្រើនលើសលុបនិង

មានកម្រិតយល់ដឹងទាបជាទីបំផុត។ពួកគេប្រកបរបរអាជីវកម្មចិញ្ចឹមជីវិតរស់នៅទៅតាម

អំណោយធម្មជាតិ។នាសម័យពុទ្ធកាលមនុស្សមិនពិបាករកម្ហូបអាហារមកទ្រទ្រង់ជីវិតដូច

មនុស្សក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្ននេះទេ។លុះយូទៅនៅថ្ងៃខាងមុខមិនដឹងជាប៉ុន្មានឆ្នាំឬប៉ុន្មាន

សតវត្សរ៍ទៀតទេចាស់បុរាណគាត់ចង់ប្រៀបធៀបចំនួនមនុស្សទៅនឹងចំនួនស្រមោចក្នុងសម្បុក

ដែលមានចំនួនច្រើនជាអនេករាប់មិនអស់ខ្មៅខ្នាប់ទឹកខ្នាប់ដី។បន្ទាប់មកគាត់ប្រៀបធៀបការ

សិក្សារៀនសូត្រយកចំណេះវិជ្ជានិងយកជំនាញមានសញ្ញាប័ត្រទៅនឹងការឡើងបង្អោង។នៅទី

បញ្ចប់គាត់ក៏បានប្រៀបធៀបការបេះផ្លែត្រប់ទៅនឹងការទទួលប្រាក់បៀវត្សយកមកចិញ្ចឹមជីវិត

ក្នុងពេលដំណាច់ខែ។

ដូច្នេះយើងអាចបកស្រាយបានថា៖យូទៅៗនៅថ្ងៃអនាគតមនុស្សមាន

ចំនួនច្រើនអនេករាប់មិនអស់ដូចជាស្រមោចក្នុងសម្បុកថែមទាំងមានការសិក្សារៀនសូត្រយក

ចំណេះវិជ្ជាមានជំនាញនិងមានសញ្ញាប័ត្រខ្ពង់ខ្ពស់។សិក្សារៀនសូត្រចាប់តាំងពីថ្នាក់កុមារដ្ឋាន

រហូតដល់មហាវិទ្យាល័យមួយឆ្នាំឡើងកម្រិតចេះដឹងមួយថ្នាក់មួយឆ្នាំឡើងមួយថ្នាក់ៗហាក់បីដូច

ជាគេឡើងបង្អោងម្ដងមួយកាំៗយ៉ាងដូច្នោះដែរ។

នៅទីបញ្ចប់ចេញប្រកបការងារយកប្រាក់ខែ(បៀវត្សរ៍)មកចិញ្ចឹមជីវិតឬមានទ្រព្យសម្បត្តិ

សម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវិតប្រៀបដូចទៅនឹងការឡើងបេផ្លែត្រប់យ៉ាងណាមិញ។បើយើងសម្គាល់

លើការរស់នៅរបស់មនុស្សលោកនាសម័យបច្ចុប្បន្ននេះយើងអាចសន្និដ្ឋានបានថាយើងទាំង

អស់គ្នាកំពង់រស់នៅក្នុងពាក្យសុភាសិតឬក៏ទំនាយនេះយ៉ាងពេញទំហឹងដោយគ្មានខុសគ្មាន

ចន្លោះណាបន្តិចទេ។ហាក់បីដូចជាចាស់បុរាណអាចប្រម៉ើលដឹងមុននូវថ្ងៃអានាគតដែលមិនទាន់

មកដល់រាប់ពាន់ឆ្នាំមុន៕

ខែរះឆ្លងផ្លូវ…

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

ខែរះឆ្លងផ្លូវ កូនកើតមុនឪ ពតាដើរលេង

ខ្ញុំសូមសាកល្បងបកស្រាយសុភាសិតខាងលើនេះជូនដូចតទៅ៖ពុទ្ធសក្ករាជ(ព.ស)គេរាប់តាម

ច័ន្ទគតិលំនាំដំណើរគោចររបស់ព្រះច័ន្ទវិលជុំវិញផែនដី ឧទាហណ៍៖ ១រោច,៨រោច,១៤រោច

(ខែដាច់)…១កើត,៨កើត១៥កើត(ខែពេញបូរមី)…។​ល។ ខែរះ តំណាងឱ្យពុទ្ធសក្ករាជគឺចាប់រាប់

សូន្យឆ្នាំចាប់ពីព្រះពុទ្ធទ្រង់ចូលបរិនិព្វាន មានអាយុកាលរហូតគម្រប់៥០០០ព្រះវស្សា។

ខែរះ៖  ខែរះចាប់ផ្តើមពីទិសខាងកើតតំណាងឱ្យដើមពុទ្ធសក្ករាជ ពេលព្រះពុទ្ធចូលបរិនិព្វាន។

– ខែលិច៖ ខែលិចឫអស្តង្គត នៅទិសខាងលិចតំណាងឱ្យចុងពុទ្ធសក្ករាជ គឹព្រះពុទ្ធសាសនាមាន

អាយុកាលគម្រប់បាន៥០០០ព្រះវស្សា។

ខែរះឆ្លងផ្លូវ៖  ពេលព្រះចន្ទរះឋិតនៅចំពីលើក្បាលតំណាងឱ្យពាក់កណ្ដាលពុទ្ធសាសនា

ឫពាក់កណ្ដាលពុទ្ធសក្ករាជ(២៥០០ព.សត្រូវនឹងឆ្នាំ១៩៥៧គ.ស)។ មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃ

ពុទ្ធសក្ករាជមានអាយុកាលបាន២៥៥៧ព.ស ត្រូវនឹងឆ្នាំ២០១៣ គ.ស។

កូនកើតមុនឳ៖   ដូចពាក្យចាស់បុរាណតែងតែដំណាលថា ‹ចាស់ៗគាត់កើតមុនក្មេងៗគាត់

ឃើញពន្លឺព្រះអាទិត្យមុនក្មេង ដូច្នេះមនុស្សចាស់គាត់មានការចេះជាង,ដឹងជាងនិងយល់រឿង

ច្រើនជាងក្មេងៗ› ដូច្នេះឳគាត់កើតមុនកូន គាត់ចេះដឹងច្រើនជាងកូន។ ម៉្យាងទៀតជីដូនជីតាជា

អ្នកចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សា,ថែទាំព្យាបាលជម្ងឺកូនចៅ។ ប៉ុន្ដែផ្ទុយទៅវិញនាថ្ងៃអានាគត់ ពេលពាក់

កណ្ដាលសាសនាឈានចូលមកដល់ (ខែរះឆ្លងផ្លូវ) អ្វីៗដែលកើតមានឡើងហាក់បីដូចជាមាន

ភាពផ្ទុយពីពាក្យចាស់បុរាណដែលលោកបានដំណាលពីខាងដើមនេះស្រាប់។ ដូចតាមការបក

ស្រាយខាងលើស្រាប់ យើងទាំងអស់គ្នាកំពង់រស់នៅក្នុងពាក់កណ្តាលសាសនា(ខែរះឆ្លងផ្លូវ)

គឹក្នងឆ្នាំ២៥៥៧ព.ស ត្រូវជា2013គ.ស សង្គមសម័យបច្ចុប្បន្នគឹជាសង្គមសម័យវិទ្យាសាស្ត្រនិង

បច្ចេកវិទ្យាសម័យទំនើប ដែលមានការរីកចំរើនជឿនលឿនហួសពីការស្មាននូវគ្រប់វិស័យ។

ជាពិសេសវិស័យខាងផ្នែកអប់រំ ដែលមានតួនាទីចម្បងក្នុងការជំរុញឱ្យក្មេងៗជំនាន់ក្រោយមាន

ចំណេះវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់ មានជំនាញជ្រៅជ្រះ,ច្បាស់លាស់ដូចជា(ខាងវេជ្ជសាស្ត្រ,ឱសថសាស្ត្រ,

សង្គមសាស្ត្រ,សេដ្ឋកិច្ច,នយោបាយ…។ល។ ដូច្នេះក្មេងៗជំនាន់ក្រោយនេះមានចំណេះវិជ្ជាខ្ពង់

ខ្ពស់និងកម្រឹតយល់ដឹងច្រើនជាងចាស់ៗជំនាន់មុនដូចជាឪពុកម្តាយនិងដូនតាឆ្ងាយណាស់(កូន

កើតមុនឪ)។

ពរតាដើរលេង៖  ក្មេងៗជំនាន់ក្រោយរៀនមានចំណេះខ្ពង់ខ្ពស់និងមានជំនាញច្បាស់លាស់

ខាងផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្រនិងឱសថសាស្ត្រអាចបីបាច់ថែរក្សាព្យាបាលរោគជម្ងឹផ្សេងៗជូនចំពោះ

ឪពុកម្តាយ,ជីដូន,ជីតាឱ្យពួកគាត់បានជាសះស្បើយព្រមទាំងមានសុខភាពមាំមួន,អាយុយឹនយូរ

ថែមទៀតផង។

 

ខែរះឆ្លងផ្លូវកូនកើតមុនឳបានចៅពតា មានន័យតែមួយដូចពាក្យថាខែរះឆ្លងផ្លូវកូនកើត

មុនឳពតាដើរលេង។

 

 ទឹកលិចចុងឫស្សីត្រីក្រៀមស្រកា

ទឹកលិចចុងឫស្សី ៖  សង្គមនាសម័យពាក់កណ្ដាលសាសនាខាងមុខគឺមានការជឿនលឿនគ្រប់

វិស័យសុខាភិបាល,គ្រប់គ្រង,បច្ចេកវិទ្យា,វិទ្យាសាស្ត្រ,ប្រព័ន្ធទំាក់ទំនង(អ៊ីនធ័រណែត)…។ល។

ទឹកលិចចុងឫស្សីដំណាងឱ្យភាពសម្បូរហូរហៀររបស់សង្គមសម្ភារៈនិយមដែលគ្មានខ្វះអ្វីបន្តិច

ណាសោះដូចជាគ្រឿងឧបភោគនិងគ្រឿងបរិភោគគ្រប់គ្រាន់,គ្រឿងប្រដាប់ប្រដាប្រើប្រាស់សព្វ

សារពើសំលៀកបំពាក់តុបតែងខ្លួនព្រេងម្សៅទឹកអប់…។ល។ ភាពសម្បូរសប្បាយរុងរឿងនៃ

សង្គមសម្ភារៈកើតមានពេញទូទាំងនគរចាប់តាំងពីទីក្រុងរហូតដល់ជនបទដាច់ស្រយ៉ាល។

ឫស្សី ៖ ជារុក្ខជាតិមួយដុះនៅតាមជនបទនិងនៅតាមជាយរបងផ្ទះតំណាងប្រជាពលរដ្ឋដែល

រស់នៅតាមជនបទឫក៏ទីជនបទ។

ត្រី ៖ ត្រីជាសត្វមច្ឆាជាតិដែលរស់នៅក្នុងទឹក។ ត្រីតំណាងឱ្យប្រជារាស្ត្រតូចតាចដែលមាន

កម្រឹតជីវភាពក្រីក្រតោកយ៉ាកនឹងមានចំនួនច្រើន។

ត្រីក្រៀមស្រកា ៖ ត្រីក្រៀមស្រកា ពេលណាត្រីដែលចេញផុតពីទឹកមួយស្របក់បានធ្វើឱ្យ

ត្រីនោះស្លាប់ដោយមានស្រកាក្រៀមស្ងួត ពីព្រោះសត្វត្រីមិនអាចរស់នៅលើគោកបានយូរទេ។

ទឹកលិចចុងឫស្សីត្រីក្រៀមស្រកា៖   ពេលពាក់កណ្ដាលសាសនាឈានមកដល់នៅថ្ងៃខាងមុខ

សង្គមសម្ភារៈនិយមមានភាពសម្បូរហូរហៀរ គ្មានខ្វះអ្វីបន្តិចណាសោះដូចជាគ្រឿងឧបភោគ

និងគ្រឿងបរិភោគគ្រប់គ្រាន់,គ្រឿងប្រដាប់ប្រដាប្រើប្រាស់សព្វសារពើសំលៀកបំពាក់តុបតែង

ខ្លួនព្រេងម្សៅទឹកអប់…។ល។ ភាពសម្បូរសប្បាយរុងរឿងនៃសង្គមសម្ភារៈកើតមានពេញទូទាំង

នគរចាប់តាំងពីទីក្រុងរហូតដល់ជនបទដាច់ស្រយ៉ាល។ ប៉ុន្ដែផ្ទុយទៅវិញប្រជារាស្ត្រក្រីក្រតោក

យ៉ាកមានចំនួនដ៏ច្រើនលើសលុប ដែលត្រូវរងគ្រោះស្លាប់ដោយសារអត់មានចំណីអាហារ

បរិភោគឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់។

ទឹ​ក​លិ​ច​ចុ​ង​ស្លា​ក្រ​ពើ​ហែល​គោ​ក

ទឹកលិចចុងស្លា៖ សង្គមជឿនលឿនគឺជាសង្គមសម្ភារៈនិយមដែលសម្បូរហូហៀរទៅ

ដោយគ្រឿងសម្ភារៈប្រើប្រាស់និងគ្រឿងឧបភោគនិងគ្រឿងបរិភោគគ្មានខ្វះអ្វីបន្តិចណាសោះ។

ដើមស្លា៖  ជារុក្ខជាតិមួយដុះនៅកណ្ដាលភូមិក្បែរផ្ទះតំណាងឱ្យពួកអ្នកដែលរស់នៅទីផ្សារ,ទីរួម

ខេត្រ ឫទីក្រុង។

ក្រពើ៖  សត្វក្រពើជាសត្វមានជើងបួនចិញ្ចឹមកូនក្នុងស៊ុតដូចសត្វស្លាបគឺជាសត្វតិរច្ឆានដែល

ចូលចិត្តស៊ីសាច់គ្រប់ប្រភេទតំណាងឱ្យពួកឈ្មួញកណ្ដាលនាយទន់មូលធនឬថៅកែ។

ហែលគោក៖   តំណាងឱ្យភាពលំបាកវេទនាដែលត្រូវជួបប្រទះក្នុងឆាកជីវិតប្រចាំថ្ងៃ។

ក្រពើហែលគោក៖ សូម្បីតែពួកឈ្មួញជួញដូរ(នាយទន់)ក៏ជួបប្រទះនូវការលំបាកសព្វបែប

យ៉ាងដោយសារមានអ្នកប្រកួតប្រជែងដណ្ដើមទីផ្សារទំនិញឡើងថ្លៃទឹកប្រាក់ចុះថោក..។ល។

រកស៊ីសឹងតែគ្មានប្រាក់ចំណេញគ្រប់គ្រាន់យកមកបង់ពន្ធឱ្យរដ្ឋនិងបើកប្រាក់បៀវត្សឱ្យពួក

កម្មករសឹងតែពុំរួច។សុភាសិតនេះចាស់បុរាណចង់ប្រាប់យើងដឹងថាដល់ពេលពាក់កណ្ដាល

សាសនាសង្គមមានការរីកចម្រើនជឿនលឿនគ្រប់ផ្នែកមានសម្ភារៈប្រើប្រាស់និងគ្រឿងបរិភោគ

សម្បូរហូរហៀរ។មនុស្សជំនាន់ក្រោយមានចំណេះវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់មានការយល់ដឹងជ្រៅជ្រះនិង

មានជំនាញខាងផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្រអាចថែទាំព្យាបាលជម្ងឺគ្រប់ប្រភេទជូនមនុស្សវ័យចំណាស់ដែល

ត្រូវជាជីដូនជីតាឱ្យបានជាសះស្បើយនិងឱ្យមានអាយុយឺនយូរថែមទៀតផង។ ប៉ុន្ដែផ្ទុយទៅវិញ

នៅក្នុងសង្គមសម្ភារៈនិយមដែលសម្បូណ៍ហូរហៀរគ្មានខ្វះអ្វីទាំងអស់បែទៅជាមានមនុស្សក្រី

ក្រតោកយ៉ាកស្លាប់ដោយអត់ចំណីអាហារដ៏ច្រើនអនេកទៅវិញ។សូម្បីតែពួកនាយទន់ដែលជា

ឈ្មួញកណ្ដាលក៏មានការលំបាករកប្រាក់ចំណេញឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ទៀតផង។

ចាស់បុរាណចង់ប្រាប់កូនចៅឱ្យបានដឹងថា ពេលពាក់កណ្តាលសាសនាឈានចូលមកដល់

នាថ្ងៃអានាគត នៅពេលណាដែលសង្គមកាន់តែមានការរីកចំរើនខាងផ្នែកសម្ភារៈ  ពេលនោះ

សង្គមកាន់តែជួបនូវភាពលំបាកចំពោះអ្នកឈ្មួញកណ្តាលដូចជាពួកអ្នករកស៊ីជួញដូរ និងនូវភាព

អយុត្តិធម៌ចំពោះសង្គមនៃអ្នកទន់ខ្សោយដែលត្រូវទទួលរងការស្លាប់ ដោយអត់មានចំណីអាហារ

បរិភោគគ្រប់គ្រាន់ ឫដោយជម្ងឺគ្រប់ប្រភេទយ៉ាងអាណោចអាធម៌ជាទីបំផុត៕

សេនាដៃដែក ភ្នែកប្រាក់

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

សេនាដៃដែក ភ្នែកប្រាក់

សេនា៖ កងពល,កងទ័ព,ពលរេហ៍,កងការពារ ឫអ្នកបំរើ។ តាមនិយមន័យរបស់ពាក្យសេនាគេ

តែងតែប្រើពាក្យនេះសំដៅទៅរកកូនទាហ៊ាន,កងការពាររបស់ពួកអ្នកមានបុណ្យស័ក្កិខ្ពង់ខ្ពស់ជា

មេបញ្ជាការថ្នាក់លើ ឫក៏មេដឹកនាំកំពូល ។ ប៉ុន្តែបើតាមអត្ថន័យរបស់ពាក្យសេនាប្រើនៅក្នុងលទ្ធិ

ប្រជាតេយ្យសេរី(អំណាចស្ថិតនៅលើប្រជាជន)មានន័យថាប្រជាជនជាចៅហ្វាវមានសិទ្ធជ្រើស

រើសបុគ្គលណាម្នាក់ឫក្រុមណាមួយយកមកធ្វើជាអ្នកបំរើ(សេនា)របស់ពួកគាត់ ជាពាក្យកំពង់

ពេញនិយមនាសម័យបច្ចុប្បន្នយើងនេះ។ ដូច្នេះពាក្យសេនា(=អ្នកបំរើ)ចាស់បុរាណលោកមិន

សំដៅទៅពួកកូនទាហ៊ានតូចតាច ,កងការពារយាមល្បាតនោះទេ គឺលោកចង់និយាយសំដៅ

ទៅពួកឫក្រុមជួរអ្នកដឹកនាំថ្នាក់កំពូលដូចជាស្តេច,ប្រធានាធិបតី,នាយករដ្ឋមន្ត្រី,មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់

ប្រកបដោយទសពិធរាជធម៌ ព្រហ្មវិហាធម៌។ អ្នកខ្លះបកស្រាយសុភាសិតនេះថាពួកទ័ពបរទេស

របស់អង្កាសហប្រជាជាតិពួកអុនតាក់UNTAC(ទ័ពបារាំង,អង់គ្លេស,អាមេរិកកាំង,ជប៉ុន..។ល។)

ដែលបានចូលមកជួយដោះស្រាយបញ្ហាទំនាស់ផ្ទៃក្នុងរវាងអ្នកដឹកនាំខ្មែរក្នុងទសវតន៍ឆ្នាំ១៩៩១

ថាជាតួអង្គ(សេនាដៃដែកភ្នែកប្រាក់)។

ដោយសារពួកទ័ពបរទេសអស់ហ្នឹង(សេនា)មានដៃកាន់កាំភ្លើង(ដៃដែក)និងមានភ្នែកព៌ណខៀវ,

បៃតងន៍(ភ្នែកប្រាក់)មកជួយប្រជាជនខ្មែរឱ្យបានសម្បូរសប្បាយ។ ការបកស្រាយខាងលើនេះ

ហាក់បីដូចជាខ្វះភាពសមស្របទៅតាមអត្ថន័យជម្រៅរបស់សុភាសិតនេះ។ ដោយហេតុថាពួក

មហាអំណាចបារាំង,អង់គ្លេស,អាមេរិកកាំង,ជប៉ុន…ទាំងអស់នេះធ្លាប់តែលើកទ័ពចូលមកធ្វើជា

ចៅហ្វាយរបស់ខ្មែរតាំងពីជំនាន់អាណានិគមនិយមមកម៉្លេះ។ ដូច្នេះពីមុនពួកគេធ្លាប់ធ្វើជាចា

ហ្វាយខ្មែរ ចំណែកថ្ងៃនេះក៏ពួកគេមកធ្វើជាចៅហ្វាយរបស់ខ្មែរ,រីឯថ្ងៃស្អែកវិញទៀតក៏ពួកគេមក

ធ្វើជាចៅហ្វាយរបស់ខ្មែរដ៏ដែល។ ពីព្រោះនេះវាជាផ្នត់គំនិតរបស់ពួកមហាអំណាចជាទូរទៅ មិន

ថាមហាអំណាចបច្ចឹមប្រទេសឬក៏មហាអំណាចនៅតំបន់អាស៊ី(ជប៉ុន,ចិន,កូរេ,រូស៊ី)នោះទេ គ្រាន់

តែអាណានិគមនិយមមានលក្ខណប្តូរផ្លាស់រូបភាពពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់តែប៉ុណ្ណោះ។

កាលពីសម័យមុនវាជាអាណានិគមនិយមតាមផ្លូវយោធា នាសម័យបច្ចុប្បន្នជាអាណានិគម

និយមតាមផ្លូវសេដ្ឋកិច្ច នៅពេលអានាគតកាលវាជាអាណានិគមនិយមតាមផ្លូវមនោគមវិជ្ជា

(ប្រជាធិបតិយ,សិទ្ធិមនុស្ស)។

ចាស់បុរាណលោកចង់ប្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយថា(ពាក្យសេនា=អ្នកបម្រើ)កុំឱ្យសង្ឃឹម និងកុំ

ឱ្យពឹងផ្អែកលើអ្នកដ៏ទៃឱ្យសោះ ត្រូវសង្ឃឹម និងត្រូវពឹងពាក់ទៅលើខ្លួនឯងវិញ។ ដូច្នេះខ្មែរត្រូវ

សង្ឃឹមនិងពឹងផ្អែកលើខ្មែរខ្លួនឯង គ្មានអ្នកដ៏ទៃឯណាគេមកបម្រើខ្មែរនោះទេ គឺមានតែខ្មែរខ្លួន

ឯងទេដែលជាអ្នកបម្រើខ្មែរខ្លួនឯងនោះ។ ចាស់បុរាណលោកប្រាប់បន្តរទៀតថាខ្មែរណាក៏ដោយ

ក៏គេអាចបម្រើជាតិ និងប្រជាជនបានដែរឱ្យតែអ្នកនោះមានលក្ខណៈគុណសម្បត្តិដូចតទៅនេះ

(ដៃដែកភ្នែកប្រាក់)។ ដើម្បីបកស្រាយនូវលក្ខណៈគុណសម្បត្តិរបស់(សេនា=អ្នកបម្រើ)យើង

ត្រូវបំបែកបួនពាក្យនេះឱ្យដាច់ចេញពីគ្នារួចរកអត្ថន័យរបស់ពាក្យនិមួយៗដាច់ៗពីគ្នា។

ដៃ៖ តាមធម្មតាដៃមានពីរ៖ដៃឆ្វេងមានម្រាមប្រាំ និងដៃស្តាំមានម្រាមប្រាំ។តើពាក្យដៃត្រូវភ្ជាប់

នឹងពាក្យអ្វីដើម្បីឱ្យក្លាយជាគុណសម្បត្តិ? យើងអាចភ្ជាប់ទៅនឹងពាក្យ(ថ្វី)+(ដៃ)=(ថ្វីដៃ) ឬពាក្យ

(ស្នា)+(ដៃ)=ស្នាដៃ។ឧទាហរណ៍៖ប្រាសាទអង្គរវត្តជាស្នាដៃដ៏ឆ្នើមរបស់បុព្វបុរសខ្មែរ,ទាំងអស់

ហ្នឹងវាជាថ្វីដៃរបស់ប្រជាជនខ្មែរ..។ល។ ទាល់តែអ្នកមាន(ទេពកោសល្យ)ទើបអាចបន្សល់ទុក

នូវស្នាដៃនិងថ្វីដៃដ៏ឆ្នើមទាំងនេះបាន។ដូច្នេះពាក្យដៃចាស់បុរាណលោកលើកយកមកដំណាង

ឱ្យពាក្យ(ទេពកោសល្យ)ដែលជាលក្ខណៈគុណសម្បត្តិទីមួយក្នុងចំណោមគុណសម្បត្តិផ្សេងៗ

ទៀតរបស់សេនាដៃដែកភ្នែកប្រាក់។

ដែក៖ ជាលោហៈធាតុម្យ៉ាងដែលរឹង គេអាចយកមកផលិតគ្រឿងប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ។ ពាក្យ

(ដែក)+ពាក្យ(ចិត្ត)=(ចិត្តដែក)មានន័យថាចិត្តអង់អាចក្លាហាន,ចិត្តចេះអត់ធ្មត់តស៊ូ,ចិត្តមាន

សច្ចៈខន្តី។ ដូច្នេះពាក្យដែកចាស់បុរាណលោកលើកយកមកដំណាងឱ្យពាក្យ(សច្ចៈខន្តី) ដូច្នេះ

អ្នកដែលមាន(សច្ចៈខន្តី) លោកហៅថាអ្នកមាន(ចិត្តដែក) ដែលជាលក្ខណៈគុណសម្បត្តិទីពីរ

របស់សេនាដៃដែកភ្នែកប្រាក់។

ភ្នែកប្រាក់៖  ភ្នែកជាសភាវៈមួយទុកសម្រាប់សម្លឹងមើលវត្ថុដែលឋិតនៅជុំវិញខ្លួនយើង។

ចាស់បុរាណលោកសួរថាតើយើងឃើញវត្ថុដែលស្ថិតនៅជុំវិញខ្លួនយើងដោយសារអ្វី? យើង

ឃើញដោយសារភ្នែក។ ចុះតើយើងសម្លឹងឃើញរឿងរ៉ាវឫបញ្ហាទាំងឡាយដែលកើតមានឡើង

ប៉ុន្មានថ្ងៃមុន, កើតក្នុងថ្ងៃហ្នឹង ឬនៅថ្ងៃអានាគត់ ដោយសារអ្វីដែរ? គឺយើងអាចសម្លឹឃើញរឿង

រ៉ាវឫបញ្ហាទាំងឡាយដោយសារបញ្ញាអាចឆ្វេងយល់(=ឃើញ)។ ដូច្នេះចាស់បុរាណលោកលើក

យកពាក្យភ្នែកប្រាក់តំណាងឱ្យ(បញ្ញា)ដែលជាលក្ខណៈគុណសម្បត្តិទី៣របស់សេនាដៃដែក

ភ្នែកប្រាក់។ បើខ្មែរណាមានលក្ខណៈគុណសម្បត្តិទាំងបីនេះលោកពោលសសើថាខ្មែរនោះជា

អ្នកពូកែមែនក៏ប៉ុន្តែអ្នកនោះពូកែបានត្រឹមតែបម្រើប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន,បក្សពួកខ្លួន,និងក្រុម

គ្រួសារខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ។ មិនទាន់អាចក្លាយខ្លួនទៅជាសេនាដៃដែកភ្នែកប្រាក់

(សេនា=អ្នកបំរើ)របស់ជាតិនិងប្រជាជនបាននៅឡើយទេ។ ពីព្រោះអ្នកនោះនៅខ្វះលក្ខណៈ

គុណសម្បត្តិទី៤មួយថែមទៀត ទើបពេញលក្ខណគុណសម្បត្តិជា(សេនា=អ្នកបម្រើ)ជាតិនិង

ប្រជាជនបាន។តើលក្ខណៈគុណសម្បត្តិទី៤នេះជាអ្វីទៅ?  ចាស់បុរាណលោកបានបង្កប់អត្ថន័យ

ជម្រៅរបស់គុណសម្បត្តិទី៤នេះថែមមួយកម្រិតទៀត។ដើម្បីស្វែងរកលក្ខណៈគុណសម្បត្តិទី៤

នេះយើងត្រូវបូកផ្គុំពាក្យ(ដៃ+ដែក+ភ្នែកប្រាក់)គុណសម្បត្តិទាំងបី ទើបយើងអាចសម្លឹងឃើញ

នូវគុណសម្បត្តិទី៤បន្តទៀតបាន។

ដៃ៖ តាមធម្មតាដៃមានពីរ៖ ដៃឆ្វេងនិងដៃស្តាំ។

ដៃ+ដែក៖ ដៃឆ្វេងដែក និងដៃស្តាំដែក។

ដៃ+ដែក+ភ្នែកប្រាក់៖ ដៃឆ្វេងដែក+និងដៃស្តាំដែក+ភ្នែកចំកណ្តាលមានគំនូស១,២,៣…៩គីឡូ

ក្រាមមានរូបភាពជា(ជញ្ជីង) ជញ្ជីងតំណាងឱ្យយុត្តិធម៌។ ចាស់បុរាណលោកចង់ប្រាប់ថា ខ្មែរ

ណាដែលអាចក្លាយខ្លួនជាសេនាអ្នកបំរើប្រជាពលរដ្ឋបានចាំបាច់ត្រូវតែមានលក្ខណៈគុណ​

សម្បត្តិទាំង​បួនយ៉ាងនេះ ៖

១)-ដៃ=ទេពកោសល្យ

២)-ដែក=សច្ចៈខន្តី

៣)-ភ្នែកប្រាក់=បញ្ញាចាក់ធ្លុះ

៤)-ដៃ+ដែក+ភ្នែកប្រាក់=(ជញ្ជីង)=យុត្តិធម៌ ទើបអាចក្លាយខ្លួនជា សេនាដៃដែកភ្នែកប្រាក់

(សេនា=អ្នកបម្រើ=អ្នកដឹកនាំកំពូល)របស់ជាតិនិងប្រជាពលរដ្ឋពេញលក្ខណៈ។ តួអង្គសេនា

ដៃដែកភ្នែកប្រាក់សុទ្ធសឹងជាតួអង្គអ្នកមានបុណ្យដែលត្រូវចេញលើកសាសនាជាមួយនឹង

តួអង្គ(ព្រះបាទធម្មិករាជ្យ) ក្រោយពីសង្គ្រាមមួយចម្អិនកំពឹស(ឈាមដាបពោះដំរីទន្លេបួនមុខ)

និងពេល(ចិនលីគម្ពីរកព្រះបាទធម្មិករាជ្យ)រួចមក៕

 

សៀមសល់មួយសួន…

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

សៀមសល់មួយសួន យួនសល់មួយកោះ ខ្មែរងាប់អស់សល់មួយម្លប់ពោធិ៍

សៀមសល់មួយសួន

សៀម៖  ជាអតីតឈ្មោះរបស់ជនជាតិភាគតិចនៅជួរព្រៃភ្នំផ្នែកខាងត្បូងនៃប្រទេសចិន។ ថ្វីត្បិត

តែបច្ចុប្បន្នជនជាតិភាគតិចនោះមានឈ្មោះផ្សេងពីឈ្មោះសៀមក៏ដោយប៉ុន្តែចាស់បុរាណលោក

នៅតែលើកយកឈ្មោះសៀមដដែលមកប្រើសម្រាប់ទៅថ្ងៃមុខក្រោយពីសង្គ្រាមឈាមដាពោះ

ដំរីទន្លេបួនមុខ។

សល់មួយសួន៖  សួនជាទីធ្លាធំឫតូចដែលគេបានកំណត់ទុកសម្រាប់ដាំផ្កាដើម្បីលំអរ

គេហដ្ឋាន។ ទោះបីជាសួននោះមានទំហំតូចឫធំជាងទំហំនៃគេហដ្ឋានយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏សួន

មិនអាចមានតួនាទីសំខាន់ដូចជាគេហដ្ឋានដែរ វាគ្រាន់តែជាទីធ្លាសំរាប់លំអរតែប៉ុណ្ណោះ។

បន្ទាប់ពីស្តេចដែលគ្រងរាជ្យសព្វថ្ងៃត្រូវទទួលសោយទីវង្គត់ពេលណារជ្ជកាលរបស់ពូជពង្សវង្ស

ត្រកូលស្តេចអង្គនោះក៏ត្រូវចប់គ្រានោះដែរ។ ក្រោយពីសង្គ្រាម‹ឈាមដាបពោះដំរីទន្លេបួនមុខ›

ជនជាតិភាគតិចដែលនៅសល់ពីការស្លាប់មានចំនួនអាចកំណត់បានសៀមសល់មួយសួន ត្រូវ

មានការផ្លាស់ប្តូររបបដឹកនាំនិងមានអ្នកដឹកនាំថ្មី។

 

យួនសល់មួយកោះ

យួន៖  អតីតឈ្មោះរបស់ជនជាតិភាគតិចនៅផ្នែកខាងត្បូងតាមឆ្នេរសមុទ្រនៃប្រទេសចិន។ ថ្វី

ត្បិតតែបច្ចុប្បន្នជនជាតិភាគតិចនោះមានឈ្មោះផ្សេងពីឈ្មោះយួន យ៉ាងណាក៏ដោយ ប៉ុន្តែ

ចាស់បុរាណលោកនៅតែលើកបន្តយកឈ្មោះយួនដដែលមកប្រើសម្រាប់ទៅថ្ងៃមុខ ក្រោយពី

សង្គ្រាមឈាមដាបពោះដំរីទន្លេបួនមុខ។

សល់មួយកោះ៖កោះគឺជាដីដុះកណ្តាលសមុទ្រទីកន្លែងហោមព័ទ្ធដោយទឹកដែលនៅដាច់

ស្រយ៉ាលឆ្ងាយពីដីគោក។ កោះតំណាងឱ្យប្រទេស,ទ្វីបឫទីកន្លែង ដែលនៅឆ្ងាយអំពីស្រុក

កំណើតដូចជានៅបរទេស,ប្រទេសទីបី(បារាំង,កាណាដា,អូសស្ត្រាលី,សហរដ្ឋអាមេរិក…)។

ឧទាហរណ៍៖ ដូចជាជនភៀសខ្លួន ឫជនអន្តោប្រវេសន៍ដែលរត់ចោលស្រុកកំណើតមករស់នៅ

ប្រទេសផ្សេងទៀតលែងត្រឡប់ចូលមករស់នៅស្រុកកំណើតខ្លួនវិញ ពួកនោះចាស់បុរាណ

លោកឱ្យឈ្មោះថា‹អ្នករស់នៅលើកោះ›។

យួនសល់មួយកោះ៖  ពេលក្រោយពីសង្គ្រាមឈាមដាបពោះដំរីទន្លេបួនមុខជនជាតិភាគតិច

នេះអ្នកដែលនៅរស់មានជីវិតសល់ពីស្លាប់មានតែអ្នករស់នៅឆ្ងាយអំពីស្រុកកំណើត(នៅ

បរទេស,ប្រទេសទីបីដូចជា(បារាំង,កាណាដា,អូសស្ត្រាលីសហរដ្ឋអាមេរិក…)យួនសល់មួយ

កោះ។

 

ខ្មែរងាប់អស់សល់មួយម្លប់ពោធិ៍៖

ខ្មែរ៖ ជាឈ្មោះប្រជាជនដើមដែលមានដើមកំណើតជាអ្នករស់នៅក្នុងជ្រោយឥណ្ឌូចិន។

ងាប់អស់៖ សំដៅទៅរកមនុស្សអាក្រក់ត្រូវទទួលការស្លាប់ទាំងអស់គ្មាននៅសល់ម្នាក់។

សល់មួយម្លប់ពោធិ៍៖ ព្រះពុទ្ធសាសនាជាម្លប់និងជាទីពឹងរបស់ភពទាំងបីមាន៖មនុស្ស,ទេវេត្តា,

ព្រហ្ម។ ក្នុងពុទ្ធភាសិតត្រាស់ថា៖ទាន,សិល,និងភាវនា=ចិត្តជាកុសល=ម្លប់ពោធិ៍ ជាម្លប់ដ៏

ត្រជាក់ដែលអាចជួយចម្លងមនុស្ស,សត្វនិងទេវតាឱ្យផុតអំពីសេចក្តីវិនាសមហន្តរាយវាលបី

អន្លងបួន។ ចាស់បុរាណចង់ប្រាប់ថានៅពេលក្រោយពីសង្គ្រាមឈាមដាបពោះដំរីទន្លេបួនមុខ

មនុស្សអាក្រក់ត្រូវស្លាប់អស់គ្មាននៅសល់ម្នាក់ទេមិនថាបព្វជិតឬក៏ឃារវាសនៅសល់តែមនុស្ស

មានចិត្តធម៌(=កុសលចិត្ត)តែប៉ុណ្ណោះខ្មែរងាប់អស់សលមួយម្លប់ពោធិ៍។ ដូចពាក្យចាស់លោកដំ

ណាលបន្តថា‹‹កាន់សិលប្រាំ ចាំសិលប្រាំបី ក្រែងឆ្លងវាល៣ អន្លង៤ផុត››៕

ចិនលីគម្ពីររក…

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

ចិនលីគម្ពីររកព្រះបាទធម្មិករាជ្យ

ចិន៖  កាលពីជំនាន់សម័យមហានគរចិននិងខ្មែរមានព្រំប្រទល់ជាប់គ្នា ប្រទេសទាំងពីរក៏មិន

ដែលមានជម្លោះរវាងគ្នានិងគ្នាម្តងណាដែរទេ បើតាមប្រវត្តិសាស្ត្របានចារទុកមក។ ដោយឡែក

ចិននិងយួនវាជាសត្រូវសួរពូជរវាងប្រទេសទាំងពីរដោយសារចិនបាន វាយដណ្តើមយកនិងត្រួត

នគរតុងកឹងរហូតទល់ឆ្នាំ938 ក្នងសតវត្សទី១០។ ចាប់ពីសតវត្សទី១១ រហូតមកទល់នឹងសតវត្ស

ទី១៨ នគរនេះបានចាប់ផ្តើមប្រើនយោបាយវាទទីលេបយកនគរចំប៉ាព្រមទាំងកម្ពុជាក្រោម។

ប៉ុន្តែលុះដល់ឆ្នាំ១៨៨៤ ទើបបារាំងវាយដណ្តើមយកតុងកឹងពីប្រទេសចិន និងអាណាមដាក់នគរ

ទាំង២ឱ្យនៅក្រោមអានានិគមរបស់បារាំងទាំងស្រុងរហូតឆ្នាំ១៩៤៧។

លី៖  ការលើកឥវ៉ាន់ដែលមានទម្ងន់ធ្ងន់ដាក់លើស្មាឆ្វេងឬស្មាស្តាំតាមទន្លាប់។ពាក្យលីគេប្រើ

សំដៅទៅរករបស់ ឬវត្ថុណាដែលមានទម្ងន់ធ្ងន់ លើកយកដាក់លើស្មា។

គម្ពីរ៖ ក្បួនតម្រាសំរាប់ទុកកត់ត្រារូបមន្តនៃវិជ្ជាផ្សេងៗ,ប្រវត្តិសាស្ត្រ,ផែនទី,ព្រំដែនរបស់ប្រទេស

ជាតិ(ដែនសីមានគរ)។ ដូច្នេះពាក្យថា(លីគម្ពី) ការប្រមូលផ្តុំនូវគ្រប់សំណុំរឿងដើម្បីយកមក

ដោះស្រាយរួមគ្នា។

ព្រះបាទ៖ ពាក្យព្រះបាទគឺជាពាក្យសម្រាប់និយាយទៅកាន់ព្រះរាជាឧទាហរណ៍៖ព្រះបាទជ័យ

វរម្ម័នទី៧…។ ដូចពាក្យលោកឯកឧត្តម,ឧកញ៉ា,លោកជំទាវ…គឺជាពាក្យសម្រាប់ឱ្យងារ។

ធម្មិករាជ៖  អ្នកទ្រទ្រង់ព្រះធម៌ជាបព្វជិតដែលចេញពីពូជពង្សវង្សត្រកូលក្សត្រ។ ដូច្នេះហើយ

ទើបចាស់បុរាណប្រើពាក្យថាព្រះបាទធម្មិករាជ។ បើអ្នកទ្រទ្រង់ព្រះធម៌ជាបព្វជិតដែលចេញពី

ត្រកូលរាស្ត្រសមញ្ញក៏ចាស់បុរាណក៏លោកមិនបានប្រើពាក្យព្រះបាទធម្មិករាជ ដែរ។

ចិនលីគម្ពីររកព្រះបាទធម្មិករាជ៖  ចាស់បុរាណលោកចង់ប្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយថា ពេល

ពាក់កណ្តាលសាសនាឈានមកដល់ ‹ឈាមដាបពោះដំរីទន្លេបួនមុខ›ភ្លើងសង្គ្រាមនឹងចាប់ផ្តើម

ឆាបឆេះឡើងសន្ធោសន្ធៅដោយសារជម្លោះពិភពលោកកើតចេញពីប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃមាន

ទន្លេបួនមុខហូរកាត់(ពោះដំរី) បណ្តាលឱ្យមនុស្សស្លាប់រង្គាលច្រើនអានេករាប់មិនអស់។ ពាក្យ

ចាស់ដំណាលបន្តរថា‹‹សៀមសល់មួយសួនយួនសល់មួយកោះ,ខ្មែរងាប់អស់សល់មួយម្លប់

ពោធិ៍(១)››និងពាក្យថាចិនលីគម្ពីររកព្រះបាទធម្មិករាជចាស់បុរាណចង់ប្រាប់ថានៅថ្ងៃអានាគត

ដើម្បីប្រទេសចិនអាចពង្រីកនិងពង្រឹងឥទ្ធិពលមហាអំណាចទីមួយរបស់គេនៅក្នុងតំបន់អាស៊ី

និងលើពិភពលោកទាំងមូលឱ្យគងវង់ ចិនត្រូវតែរឹតចំណងមិត្តភាពជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេស

អាស៊ីទាំងអស់ ឈ្មោះថា(បណ្តាប្រទេសក្រោមរណបឬតំបន់ក្រោមឥទ្ធិពលរបស់មហាអំណាច

ចិន)នាថ្ងៃអនាគតខាងមុខ។ឧទាហរណ៍៖ជំនាន់សង្គ្រាមត្រជាក់ក្រោយពីសង្គ្រាមលោកលើក

ទីពីររួចមកបណ្តាប្រទេសដែលស្ថិតនៅក្នុងឧបទ្វិបអាមេរិកកណ្តាលនិងឧបទ្វិបអាមេរិកខាង

ត្បូងសុទ្ធសឹងជាប្រទេសដែលស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលរបស់មហាអំណាចសហរដ្ឋអាមេរិកទាំង

ស្រុង។ដោយឡែកមានតែប្រទេសគុយបាក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកហ្វីដែលកាស្ត្រូដោយ

មានជំនួយពីសហភាពសូវៀត ហ៊ានចេញមុខប្រឆាំងជាមួយនឹងមហាអំណាចសហរដ្ឋអាមេរិក

ក្នុងន័យដូចគ្នាចំពោះប្លុកពួកកុម្មុយនិស្ត៍គ្រប់បណ្តាប្រទេសអឺរុបខាងកើតទាំងប៉ុន្មានត្រូវស្ថិត

នៅក្រោមឥទ្ធិពលមហាអំណាចសហភាពសូវៀតទាំងអស់។ដូច្នេះនៅថ្ងៃខាងមុខដើម្បីចិនរក្សារ

ឥទ្ធិពលជាមហាអំណាចរបស់ចិនគេត្រូវដើរស្វែងរកប្រទេសជាមិត្តនៅក្នុងតំបន់អាស៊ី ជាមួយ

គ្នានោះចិនត្រូវបោសសំអាតសត្រូវសួរពូជដែលនៅក្បែរក្លៀករបស់គេឱ្យអស់រលីងពីទីនោះ

(ចិនលីគម្ពីររកព្រះបាទធម្មិករាជ)។អាស្រ័យដោយសារក្នុងពាក្យពុទ្ធទំនាយគេបានប្រើពាក្យ

ព្រះបាទ+ធម៌+មិករាជ្យ=ព្រះបាទធម្មិករាជ្យបានជាប្រជនរាស្ត្រខ្មែរយើងមានជំនឿថាព្រះបាទ

ធម្មិករាជ្យអ្នកមាន

បុណ្យជាតួអង្គព្រះរាជា(ស្តេច)អង្គណាមួយដែលចេញពីត្រកូលក្សត្របានចាកសាងព្រះផ្នួសរួច

ជឿទៀតថាស្តេចអង្គនោះជាតួអង្គព្រះពោធិសត្វចុះមកចាប់កំណើតមកជួយប្រទេសជាតិខ្មែរឱ្យ

ចៀសផុតពីសេចក្តីវិនាសមហន្តរាយឧទាហរណ៍៖ដូចជាតួអង្គព្រះគោព្រះកែវជំនាន់លង្វែក,បក្សី

ចាំគ្រង,ព្រះបាទធម្មិករាជ្យពេលពាក់កណ្តាលសាសនា។ប៉ុន្តែគាត់អត់បានពិចារណារកយល់ថា

តើតួអង្គអ្នកមានបុណ្យព្រះបាទធម្មិករាជ្យត្រូវមានលក្ខណៈគុណសម្បត្តិយ៉ាងណាខ្លះដែរ

នោះទេ?

 

ឈាមដាបពោះ…

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

ឈាមដាបពោះដំរីទន្លេបួនមុខ

ឈាម៖ ភ្លើងសង្គ្រាមត្រូវឆាបឆេះឡើងដោយសារជម្លោះក្នុងតំបន់អាស៊ីនិងពិភពលោកដែល

មានកំណើតចេញពីប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន(ពោះដំរី)បានបណ្តាលឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ជាច្រើន

អនេក នាថ្ងៃអនាគតខាងមុខ។

ដាប៖ មនុស្សស្លាប់ច្រើនអនេករាប់មិនអស់ដោយសារភ្លើងសង្គ្រាមជំនាន់ក្រោយជាមួយអាវុធ

ប្រល័យលោកយ៉ាងសម័យទំនើបជាទីបំផុត ដូចជាគ្រាប់មីស៊ីលឆ្លងទ្វីបមានក្បាលនុយក្លេអែរ

ជាច្រើនគ្រាប់…។ល។

  

ពោះដំរី៖  បើយើងសំឡឹងមើលផែនទីនៃប្រទេសកម្ពុជានាជំនាន់សម័យមហានគរក្នុងរាជ្យរបស់

ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ យើងសម្គាល់ឃើញថា ផែនទីនាសម័យនោះមានភូមិសាស្ត្រជារូបសត្វដំរី

ដែលមានដែនសីមាខាងជើងទើសប្រទេសចិន,ខាងលិចទើសប្រទេសភូមា,ខាងកើតទើសប្រ

ទេសចាម៉្បាសមុទ្រ,ខាងត្បូងទើសសមុទ្រនិងប្រទេសជ្វា។ តែផ្ទុយទៅវិញបើយើងសំឡឹងមើល

ផែនទីប្រទេសកម្ពុជានាសម័យបច្ចុប្បន្ននេះវិញ យើងសម្គាល់ឃើញផែនទីសព្វថ្ងៃមានភូម៌

សាស្ត្រដូចជារូបរាង្គពោះដំរី ដែលមានទន្លេបួនមុខហូរឆ្លងកាត់ទន្លេបួនមុខ។ ដូច្នេះពាក្យពោះ

ដំរី តំណាងឱ្យភូម៌សាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជានាសម័យបច្ចុប្បន្ន។ រីឯពាក្យដំរីតំណាងឱ្យភូម៌សាស្ត្រ

ប្រទេសកម្ពុជានាសម័យមហានគរក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ។

ទន្លេបួនមុខ៖ យើងអាចសម្គាល់ឃើញថានៅប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នមានរូបរាងជាពោះដំរី

ឃើញមានទន្លេបួនមុខហូរកាត់ដូចជា៖ ១)-ទន្លេមេកុងលើ , ២)-ដៃទន្លេសាប, ៣)-ទន្លេមេកុង

ក្រោម,៤)-ទន្លេបាសាក់។

ឈាមដាបពោះដំរីទន្លេបួនមុខ៖  ចាស់បុរាណលោកចង់ប្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយឱ្យមានការ

ប្រុងប្រយ័ត្ននៅថ្ងៃអានាគត់ខាងមុខ ពីព្រោះភ្លើងសង្គ្រាមនឹងត្រូវកើតឆាបឆេះឡើងដោយសារ

មានជម្លោះក្នុងតំបន់អាស៊ី ដែលមានកំណើតចេញពីប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន(ពោះដំរី)នឹងបន្ត

ជម្លោះពេញពិភពលោកដែលបណ្តាលឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ច្រើនជាអនេករាប់មិនអស់។ សង្គ្រាម

សម័យថ្មីចុងក្រោយនេះចាស់បុរាណលោកឱ្យឈ្មោះថា‹សង្គ្រាមមួយចំអិនកំពិស›គឺជាសង្គ្រាម

មួយដែលប្រើរយៈពេលដ៏ខ្លី ប៉ន្តែមានសភាពកាចសាហាវជាទីបំផុតអាចសម្លាប់មនុស្សរាប់

លាននាក់ក្នុងរយៈពេលតែមួយពព្រិចភ្នែកតែប៉ុណ្ណោះ។ ដោយហេតុថាគ្រាន់តែនៅទ្វីបអាស៊ី

តែមួយ មានប្រទេសមួយចំនួនដូចជា(ចិន,ជប៉ុន,កូរេខាងជើង,ឥណ្ឌៀ,ប៉ាគីសស្តាន)សុទ្ធ

តែជាប្រទេសដែលមានអាវុធប្រល័យលោកយ៉ាងទំនើបជាទីបំផុតដូចជាមីសីលឆ្លងទ្វីបមាន

ក្បាលនុយក្លេអែរជាច្រើនគ្រាប់អាចកំទេចទីក្រុងមួយទាំងមូលបានដោយងាយ…។ល។

ទាំងអស់នេះនៅមិនទាន់រាប់បញ្ចូលមហាអំណាចធំៗផ្សេងទៀតនៅឡើយទេដូចជាប្រទេស

(បារាំង,អងគ្លេស,អាមេរិកកាំង, រ៊ូសស៊ី)ជាដើម។

សព្វថ្ងៃគ្មានអ្នកណាម្នាក់មានជំនឿជឿថាសង្គ្រាមនុយក្លេអែរនឹងអាចផ្ទុះកើតមានឡើងបាននោះ

ទេ ដោយហេតុថាពិភពលោកយើងនេះធ្លាប់បានឆ្លងកាត់នូវសេចក្តីវិនាសមហន្តរាយដ៏សែនជូរ

ចត់និងយ៉ាងសែនអាណោចអាធម៌ជាទីបំផុតជា២លើកកន្លងរួចមកហើយគឺសង្គ្រាមលោកទាំង២

លើក៖ ទី១នៅឆ្នាំ1914-1918 / ទី២នៅឆ្នាំ1940/1945 មនុស្សស្លាប់អស់រាប់សិបលាននាក់។

ទាំងនេះនៅមិនទាន់រាប់បញ្ចូលនៅសេចក្តីទុក្ខវេនាផ្សេងៗទៀតដូចជាការព្រាត់ប្រាស់ក្រុម

គ្រួសារបាត់បង់ទ្រព្យសម្បត្តិ…។ល។ មហាជនតែងតែពោលពាក្យថា‹យើងរស់នៅក្នុងសតវត្ស

ទី២១ហើយវិទ្យាសាស្ត្រឈានទៅដល់ណាដល់ណីហើយ គ្មានអ្នកណាគេអនុញ្ញាតឱ្យកើតមាន

សង្គ្រាមលោកលើកទី៣នេះបានទៀតនោះទេ យួនក៏មិនអាចលេបទឹកដីខ្មែរបានទៀតដែរ

ពីព្រោះមានអង្កាសហប្រជាជាតិគេទទួលស្គាល់ព្រំដែនខ្មែរបច្ចុប្បន្ន។

យើងអាចសំគាល់ឃើញមានការបកស្រាយខុសប្លែកៗពីគ្នា ខ្លះបកស្រាយថាឈាមដាបពោះដំរី

នេះបានឆ្លងផុតរួចហើយនៅសម័យ ប៉ុល-ពត មនុស្សស្លាប់អស់ជាង២លាននាក់, អ្នកខ្លះទៀត

បានបកស្រាយថាកើតពេលមានមនុស្សជាន់គ្នាស្លាប់អស់រាប់រយនាក់នៅលើស្ពានកោះពេជ្រ

ក្នុងឆ្នាំ២០១០។ ប៉ុន្តែការបកស្រាយទាំងប៉ុន្មានខាងលើនេះហាក់បីដូចជាមិនមានភាពសមស្រប

ក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹងពាក្យពុទ្ធទំនាយ ដែលជាប្រស្នាដោយន័យដេញតគ្នាដូចជាពាក្យថា៖

‹សង្គ្រាមមួយចំអិនក្រពិស›គឺជារយៈពេលរបស់សង្គ្រាមដែលមានឈ្មោះថា‹ឈាមដាបពោះដំរី

ទន្លេមុខបួន(១)›បានបណ្តាលឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ច្រើនអនេក‹សៀមសល់មួយសួន,យួនសល់

មួយកោះ, ខ្មែរងាប់អស់សល់មួយម្លប់ពោធិ៍(១)› លទ្ធផលចុងបញ្ចប់របស់សង្គ្រាម ‹បាងកករលំ,

ភ្នំពេញរលាយ,ព្រៃនគរខ្ចាត់ខ្ចាយ សប្បាយអង្គរវត្ត(១)›។

តើសង្គ្រាមនេះអាចកើតមានឡើងឫអត់? តើនៅសល់ប៉ន្មានឆ្នាំ ឫប៉ន្មានសតវត្សតទៅមុខទៀត

ទើបកើតចេញ? ទាំងអស់នេះគឺជាចម្ងល់និងជាសំណួរដែលកួនចៅជំនាន់ក្រោយចង់ដឹងចង់

យល់នូវពាក្យប្រស្នាខាងលើនេះដោយហេតុថាពួកគេអត់មានជំនឿទាល់តែសោះថានឹងមាន

សង្គ្រាមនុយគ្លេអ៊ែរអាចកើតផ្ទុះឡើង នាថ្ងៃអានាគត់ខាងមុខ។

មុននឹងឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរខាងលើនេះ ខ្ញុំបាទសូមរំលឹកផងដែរថាការបកស្រាយតាម

និយមន័យរបស់ពាក្យនិមួយៗពីខាងដើម បានបង្ហាញប្រាប់ឱ្យយើងឃើញថាប្រទេសទាំង

បីខ្មែរ,យួន,សៀមត្រូវជួបរឿងវិនាសកម្មយ៉ាងធ្ងន់ធ្ង ប៉ុន្តែការបកស្រាយទាំងអស់នេះក៏នៅមិន

ទាន់អាចឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរខាងលើនេះឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងេជ្រោយនៅឡើយទេ។ ជាបន្ថែម

ដើម្បីស្វែងរកយល់នូវពាក្យពុទ្ធទំនាយនេះ ខ្ញុំបាទសូមបង្វែអារម្មណ៍ប្រិយមិត្តអ្នកអានឱ្យងាកមក

រកការពិចារណានិងវិភាគនយោបាយជាតិ,តំបន់ និងអន្តរជាតិ ថាតើវានឹងក្លាយទៅជាយ៉ាងណា

ដែរនាថ្ងៃអានាគត់ខាងមុខ។ ចាប់តាំងពីចប់សង្គ្រាមលោកលើកទី២រួចមក ទោះបីជាពិភពលោក

យើងទាំងមូលខិតខំជៀសវាងកុំឱ្យកើតមានជម្លោះពិលោកសារជាថ្មីម្តងទៀតគឺសង្គ្រាមលោក

លើកទី៣(សង្គ្រាមនុយគ្លេអ៊ែរ)យ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏គង់នៅមានជួបនូវវិនាសកម្មតាមរូបភាព

ផ្សេងៗដូចជាសង្គ្រាមត្រជាក់រវាងប្លុកសេរីនិងប្លុកកុម្មុយនិស្ត, សង្គ្រាមនៅអៀរ៉ាក់,នៅអាវហ្គា

និស្តាន…។ល។

I)-ក្រោយពីសង្គ្រាមត្រជាក់រលត់ផុតទៅ នយោបាយពិភពលោកមានការប្រែប្រួល

ម្យ៉ាងវិញទៀត បើតាមការសង្កេតនិងការសន្និដ្ឋានរបស់អ្នកឯកទេសខាងផ្នែកនយោបាយ

ពិភពលោក បានបង្ហាញបញ្ជាក់ថា ស្ថានភាពនយោបាយពិភពលោកមានការប្រែប្រួលយ៉ាង

សម្បើម ជាពិសេសបន្ទាប់ពីរបបកុម្មុយនិស្តរលំស្រុតផុតទៅ ពួកប្លុកកុម្មុយនិស្តក៏បានរលាយ

បាត់សូន្យតាមរយៈការកំទេចចោលនូវជញ្ជាំងបែងចែកប្លុកទាំង២នៃទីក្រុងប៊ែរឡាំងក្នុងចុង

ទសវត្ស៨០រួចមក បណ្តាប្រទេសអឺរុបខាងកើតក៏ចាប់ផ្តើមដក់ខ្លួនចេញពីសហភាពសូវៀតរួច

ត្រឡប់មកចូលភ្ជាប់ខ្លួនជាសមាជិកនៃសហភាពអឺរុបវិញម្តង។ តុល្យភាពសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក

ចាប់ផ្តើមមានការផ្លាស់ប្តូរអាស្រ័យដោយសារសេដ្ឋកិច្ចរបស់បណ្តាប្រទេសអាស៊ី​មានការរីក

ចំរើនយ៉ាងឆាប់រហ័សហួសប្រមាណ និងជាពិសេសមនោគមន៍វិជ្ជានៃប្រព័ន្ពសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី

ក៏ចាប់ផ្តើមមានវិបត្តិបន្តិចម្តងៗ ដែលជាហេតុនាំឱ្យប្រទេសដែលជាមហាអំណាចដូចជាសហរដ្ឋ

អាមេរិក និងសហភាពអឺរុបក៏ចាប់ផ្តើមមានបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច,ហិរញ្ញវត្ថុនិងសង្គមកាន់តែខ្លាំង

ឡើងៗ។

II)-វិបត្តិផ្សេងៗកើតមានឡើងនៅជុំវិញពីភពលោក

នាដើមសតវត្សទី២១យើងនេះ ពិភពលោកទាំងមូលមានការប្រែប្រួលយ៉ាងខ្លាំងដោយសារមាន

វិបត្តិនយោបាយ,សេដ្ឋកិច្ច,ហិរញ្ញវត្ថុ,សង្គម,សាសនាទៅតាមតំបននិមួយៗ ព្រមទាំងមាន

ការវិវឌ្ឍន៍ឆ្ពោះទៅរកភាពតានតឹងដែលមានលក្ខណៈប្លែកជាងពេលណាៗទាំងអស់  ដូចជា

នៅ៖

១)-នៅតំបន់ម៉ាក្រែប(Magreb),ប្រូសអូរីយ៉ង់(Proche-Orient) និងមូយាងអូរីយ៉ង់

(Moyen-Orient)

បើយើងងាកមើលស្ថានភាពនយោបាយរបស់បណ្តាប្រទេសដែលស្ថិតនៅតំបន់ប្រូសអូរីយ៉ង់

(Proche-Orient) និងមូយាងអូរីយ៉ង់(Moyen-Orient) ពីមួយពេលទៅមួយពេលស្ថានភាព

នយោបាយវិវឌ្ឍន៍ទៅរកភាពទាល់ច្រក ដោយសារមានការរីកដាលដោយពួកអ្នកប្រកាន់ជំនឿ

សាសនាជ្រុលនិយមគឺពួកអាល់កៃដា(Alkaïda)ដែលបានបង្កប់ខ្លួនជាមួយនឹងចលនាមហាជន

ងើបបះបោរប្រឆាំងនឹងមេដើកនាំផ្តាច់ការដូចនៅប្រទេសទុយនេស៊ី,អេហ្ស៊ីប,សេរ៉ី,ម៉ាលី…ដែល

មានឈ្មោះថាប្រាំងតង់អារ៉ាប់ (Prinptemps Arabe)។ល។ និងប្រឆាំងវត្តមានកម្លាំងទ័ពអាមេរិក

កាំងលើដែនដីព្រះអាទីទេពរបស់គេនៅអារាប៊ីសាវអូឌិត(Arabie-saoudite)។ព្រមទាំងពួកប៉ាឡេ

ស្ទីន(Palestine)ទាមទាបង្កើតរដ្ឋឯករាជ្យមួយដោយប្រឆាំងនឹងការវាទទីរបស់អ៊ីសស្រាអ៊ែល

(Israël)មកលើដែនដីប៉ាឡេស្ទីន(Palestine)។

២)-សង្គ្រាមសាសនារវាងសហរដ្ឋអាមេរិកជាមួយប្រទេសអាវហ្គ៊ានិស្តាន 

ឧប្បត្តិហេតុដែលកើតឡើងនាថ្ងៃទី១១ខែកញ្ញាឆ្នាំ២០០១នៅសហរដ្ឋមាមេរិកចំទី

ក្រុងញូយក(NewYork)ពួកភារវកម្មអាល់កៃដា(Alkaïda)បានបង្វៀងផ្លូវយន្តហោះដឹកទំនិញ៥

គ្រឿង មានយន្តហោះដឹកទំនិញបីគ្រឿងមកបើកបុកតួអាគារភ្លោះពីរ(WorldTradeCenter)ត្រូវ

បានរលំក្លាយទៅជាផេះមានមនុស្សស្លាប់អស់រាប់ពាន់នាក់។ នៅថ្ងៃជាមួយគ្នាដដែលមានយន្ត

ហោះដឹកទំនិញមួយគ្រឿងទៀតមកបើកបុកតួមន្ទីរបញ្ចកោន(Pentagone)ជាកន្លែងទីស្នាក់ការ

នៃក្រសួងការពារជាតិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទាំងមូលដែលស្ថិតនៅចំទីក្រុងវ៉ាស៊ីងតោន

(Washington)ក៏មានមនុស្សស្លាប់អស់រាប់រយនាក់ទៀតដែរ។ព្រឹត្តិការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យពិភព

លោកទាំងមូលមានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំងនិងភ័យស្លន់ស្លោព្រមទាំងធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក

ខ្លួនឯងផ្ទាល់បានទទួលការអាម៉ាស់មុខយ៉ាងសម្បើម។ ពីព្រោះរហូតមកទល់ថ្ងៃដែលមាន

ព្រឹត្តិការណ៍នេះកើតឡើង មិនដែលមានប្រទេសណាមួយលើលោកនេះហ៊ានប្រកាសសង្គ្រាម

ជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកសោះឡើយ។ ទើបតែលើកទីមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់សហរដ្ឋអា

មេរិកដែលត្រូវបានទទួលការប្រមាថយ៉ាងដំណំពីណាក់សត្រូវដែលអត់មានរូបរាងរួចហ៊ានចេញ

មុខប្រកាសសង្គ្រាមនៅចំកណ្ដាលដើមទ្រូងរបស់មហាយក្សអាមេរិក។

ជាមួយគ្នានោះសហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយនឹងប្រទេសអាវហ្គ៊ានិស្តាន

(Afganistan)ដែលមានពួកតាលីបង់(Taliban)ជាមេដឹកនាំ និងក៏ជាពួកអ្នកប្រកាន់ជំនឿសាសនា

ជ្រុលនិយមនិងដោយសារប្រទេសនេះបានគាំទ្រកាពាររក្សាឱ្យជនឈ្មោះបិនឡាដិន(Benladen)

នេះពួនស្នាក់នៅក្នុងប្រទេសនោះ។ ពិភពលោកមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង ចំពោះប្រទេស

ប៉ាគិសស្តាន(Pakistan)ដែលជាប្រទេសកាន់សាសនាអ៊ីសស្លាមមានប្រជាជនភាគច្រើនប្រកាន់

ជំនឿសាសនាជ្រុលនិយម ដែលបានចូលរួមចំណែករក្សាការពារឧក្រឹត្តជនឈ្មោះបិនឡាដិន

(Benladen)និងគាំទ្រពួកភារវៈកម្មដែលប្រឆាំងនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកនេះផងដែរ។ ជាពិសេស

ពិភពលោកមានការភ័យខ្លាចក្រែងលប្រទេសប៉ាគិសស្តាន(Pakistan)ដែលជាប្រទេសដែល

មានគ្រាប់បែកនុយគ្លេអ៊ែរចូលរួមចំណែកគាំទ្របុព្វហេតុជំនឿសាសនាជ្រុលនិយមដូចពួកភារវៈ

កម្មអាល់កៃដា(Alkaïda)ដែលជាហេតុនាំឱ្យកើតមានសង្គ្រាមសាសនា នាពេលខាងមុខ។

៣)–វិបត្តិនៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក(Asie Pacifique)

រីឯស្ថានភាពនយោបាយបណ្តាប្រទេសអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក(Asie Pacifique)ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នមាន

ការវិវឌ្ឍន៍ឆ្ពោះទៅរកជម្លោះកាន់តែមានលក្ខណធ្ងន់ធ្ងរទៅៗខុសប្លែកជាងពេលណាៗទាំងអស់

ដោយហេតុថាប្រទេសដែលជាមហាអំណាចធំៗក្នុងតំបន់ ដូចជាប្រទេសជប៉ុន,ចិននិងតៃវ៉ាន់

កំពង់មានជម្លោះរឿងព្រំដែនទឹកចំណោមកោះ សាន់កាគូ(ជប៉ុនSenkaku/ចិនDiaoyu) ដែលជា

ជម្លោះមួយគ្មានដំណោះស្រាយ។

៤)-វិបត្តិបណ្តាប្រទេសអាស៊ាន(Asean)

ជម្លោះមួយទៀតរវាងប្រទេសចិនជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេសអាស៊ាន(Asean)ក្នុងការវាទទី

ដែនទឹកនិងដែនគោករបស់ប្រទេសចិនចំណោមកោះប៉ារាហ្សែល(Paracel Island)និងចំណោម

កោះប្រាតឡេ(Pradly Island) ក៏ជាជម្លោះមួយដែលគ្មានដំណោះស្រាយផងដែរ។ ដែលអ្នកឯក

ទេសខាងផ្នែកនយោបាយពិភពលោកគេបានឱ្យឈ្មោះថាជាសង្គ្រាមត្រជាក់បែបថ្មីកំពង់តែចាក់

ស្រេះក្នុងតំបន់អាស៊ីគួរឱ្យព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង។

៥)- បញ្ហានៅប្រទេសកូរេខាងជើង

ប្រទេសកូរេខាងជើងជាប្រទេសតែមួយគត់នៅលើពិភពលោកដែលនៅរក្សាយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវ

លទ្ធិកុម្មុយនិស្តផ្តាច់ការយ៉ាងតឹងតែងជាងគេបំផុត និងក៏ជាប្រទេសដែលមានបច្ចេកវិទ្យាអាច

ផលិទ្ធនូវគ្រឿងអាវុធប្រល័យលោកដូចជាគ្រាប់បែកនុគ្លេអ៊ែរ…។ អត្តចរិតរបស់មេដឹកនាំរបស់

ប្រទេសមួយនេះមានលក្ខណៈឆ្កួតលីលាដូចក្រុមរបស់មេដឹកនាំពួកខ្មែរក្រហមឈ្មោះ

ប៉ុល-ពតដែលសុខចិត្តសម្លាប់ជាតិនិងប្រជាជនខ្លួនឯងក្នុងនាមមនោគមន៍វិជ្ជាឆ្កួតលីលាព្រៃផ្សៃ

ជាទីបំផុត ពិភពលោកមិនអាចមានជំនឿទុកចិត្តទៅលើពួកមនុស្សឆ្កួតលីលាប្រភេទពួកនេះបាន

ទេ ពីព្រោះពួកវាប្តូរចិត្តគំនិតប្រែក្រឡះពីបាទដៃទៅខ្នងដៃស្រេចតែទំនើងចិត្តរបស់វា។ ប្រទេស

នេះក៏ជាប្រទេសខ្ញុំកញ្ជះដាច់ថ្លៃរបស់ប្រទេសចិនផងដែរ និងក៏ជាមិត្តរបស់ប្រទេសអារ៉ៃប់មួយ

ចំនួនដែលចង់បានបច្ចេកវិទ្យាក្នុងការទិញដូរអាវុធប្រល័យលោករបស់ប្រទេសនេះ។ ពិភព

លោកក៏មានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងខ្លាចក្រែងលប្រទេសនេះបែងចែកបច្ចេកវិទ្យាទំនើបឱ្យទៅ

ដល់ដៃពួកភារវៈកម្មអាល់កៃដា(Alkaïda)យកមកប្រើបំផ្លាញសន្តិសុខពិភពលោក និង

បង្កឱ្យមានសង្គ្រាមសាសនា នាថ្ងៃអនាគត់ខាងមុខ។

៦)-វិបត្តិនយោបាយនៅប្រទេសថៃ

ចំណែកឯប្រទេសថៃវិញ អ្នកឯកទេសខាងផ្នែកនយោបាយប្រទេសថៃ គេបានបញ្ជាក់ផង

ដែរថាប្រទេសថៃត្រូវកើតមានសង្គ្រាមស៊ីវិលរវាងពួកថៃអាវលឿង,ថៃអាវក្រហម,និងពួកមេ

បញ្ជាការកងទ័ពមួយចំនួននៅពេលដែលស្តេចកំពង់សោយរាជ្យទ្រង់ចូលទីវង្គត់ផុតទៅនៅពេល

ខាងមុខ។

៧)-ដំណើរឆ្ពោះទៅទិសខាងលិច

ជាពិសេសចំពោះមហិច្ឆតាគ្មានព្រំដែនរបស់រដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនិស្តវៀតណាមដែលកំពង់តែ

លេបត្របាក់លាវ,ខ្មែរ តាមបណ្តាំរបស់ខ្មោចហូជីមិញ(ដំណើរឆ្ពោះទៅទិសខាងលិច)ក្នុងបំណង

បង្កើតសហព័ន្ធឥណ្ឌូចិនដាក់នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់ប្រទេសវៀតណាមតែមួយ ច្បាស់ជាត្រូវ

ជួបឧបសគ្គមួយដ៏ធំដោយប៉ះទង្គិចជាមួយនឹងប្រយោជន៍របស់មហាអំណាចចិនដែលមានគំរោង

វាទទីទៅលើតំបន់អាស៊ីប៉ែកអាគ្នេយ៍ទាំងដែនទឹកនិងទាំងដែនគោកដូចជាប្រទេសភូមា,លាវ

ខ្មែរ យ៉ាងណាមិញដ៏រាបណាយួនមិនព្រមឈប់ឈ្លានពានទឺកដីខ្មែរ ក៏ដូចជាចិនមិនព្រមប្រគល់

ដែនដីទឺកប៉ារ៉ាហ្សែល(Paracel)ទៅឱ្យយួនវិញយ៉ាងដុច្នោះដែរ វាជារឿងដែលគ្មានដំណោះ

ស្រាយ។ដូច្នេះដំណោះស្រាយនូវគ្រប់វិបត្តិដែលបានរៀបរាប់ខាងលើនេះ មានតែមួយគត់គឺ

សង្គ្រាម។ 

III)-មូលហេតុចម្បងដែលញ៉ាំងឱ្យផ្ទុះសង្គ្រាមមួយចំអិនក្រពិស

បើយើងធ្វើការប្រៀបធៀបស្ថានភាពនយោបាយពិភពលោកបច្ចុប្បន្នទៅនឹងស្ថានភាព

នយោបាយពិភពលោកក្នុងរយៈពេលមុនសង្គ្រាមលោកទាំងពីរលើក យើងអាចសំគាល់

ឃើញថាពិភពលោកស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពទល់ច្រកគាំងឈឹង គ្មានដំណោះស្រាយណាក្រៅ

តែអំពីការធ្វើសង្គ្រាមតែមួយគត់។ 

តាមធម្មតាសង្គ្រាមអាចផ្ទុះឡើងទៅបាន នៅពេលណាមានប្រទេស២មានជម្លោះអ្វីមួយដែល

គ្មានដំណោះស្រាយនិងមានកម្លាំងស្មើរគ្នាដែលអាចប្រឈមមុខដាក់គ្នា ឫមានមហាអំណាច

ណាមួយនៅពីក្រោយខ្នងជួយជំរុញដោយទាញប្រយោជន៍ក្នុងរឿងជម្លោះនេះឫមួយក៏ប្រទេស

មានមហាអំណាចពីរឈ្លោះគ្នាតែម្តង។

IV)- ជម្លោះរវាងប្រទេសចិន និងជប៉ុន

ប្រទេសជប៉ុននិងប្រទេសចិនមានការឈ្លោះដណ្តើមគ្នាក្នុងការទាមទារដែនកោះមួយចំនួន

ឈ្មោះ(សាន់កាគូ/ដាវយូ) ដោយសារប្រទេសនិមួយៗ ប្រកាន់ថាកោះនេះជារបស់គេម្នាក់ៗ

តែរៀងៗខ្លួន។ ជម្លោះនេះកាន់តែមានភាពតានតឹងឡើងៗដោយគ្នានភាគីណាមួយសុខចិត្ត

ទទួលយល់ព្រមចុះចាញ់ ឫក៏ទទួលយល់ព្រមរកដំណោះស្រាយណាមួយតាមសន្តិវិធី ដែលជា

ហេតុធ្វើឱ្យពិភពលោកទាំងមូលមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងក្រៃលែងចំពោះរឿងជម្លោះរវាងមហាអំ

ណាចសេដ្ឋកិច្ចធំទាំងៗនេះ ជាពីសេសក៏ជាប្រទេសដែលមានអាវុធប្រល័យលោកសម័យទំនើប

ជាទីបំផុតទៀតផង។ ជាមួយគ្នានេះ ប្រទេសតៃវ៉ាន់ ក៏មានបំណងចង់ទាមទារចំណែកកោះនេះ

ផងដែរ។ក្នុងជម្លោះនេះយើងអាចសម្គាល់ឃើញថាប្រទេសចិនត្រូវប្រឈមមុខជាមួយនិងបណ្តា

ប្រទេសក្នុងសមុទ្ទប៉ាស៊ីហ្វិកដែលជាប្រទេសអ្នកមានដូចជាប្រទេសតៃវ៉ាន់,កូរេខាងត្បូង,ជប៉ុន

រួមជាមួយនិងមហាមិត្តរបស់ពួកគេគឺសហរដ្ឋអាមេរិក។

V)- ជម្លោះរវាងប្រទែសចិនជាមួយបណ្តាប្រទេសអាស៊ីប៉ែកអាគ្នេយ៍(Asaen)

ប៉ុន្តែជម្លោះនៅថ្ងៃខាងមុខ នឹងអាចកើតមានឡើងបានគឺ

រវាងមហាអំណាចចិនដែលកំពង់តែបង្កើនកម្លាំងសឹកក្នុងការពង្រីកឥទ្ធិពលមហាអំណាចរបស់

គេក្នុងតំបន់អាស៊ីទាំងមូល ជាមួយបណ្តាប្រទេសអាហ្ស៊ាន(Asean)ដែលកំពង់បបួលគ្នាកាពារ

ព្រំដែនទឹករបស់គេរៀងៗខ្លួន ដែលស្ថិតនៅលើផ្ទៃសមុទ្ទអន្តរជាតិ គឺចំណោមកោះប៉ារាហ្សែល

(Paracel-Island)និងចំណោមកោះប្រាតឡេ(Pradly Island)ដោយមានរួមជាមួយនឹងសហរដ្ឋ

អាមេរិកដែលជាកម្លាំងបង្អែកក្នុងការទប់ស្កាត់ឥទ្ធិពលវាទទីរបស់ចិន។

VI)-សង្គ្រាមផ្ទុះឡើងនៅតំបន់អាស៊ី ជាដំណោះស្រាយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនៅអាមេរិក និងអឺរុប 

ការលូកដៃរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងរឿងជម្លោះរបស់បណ្តាប្រទេសអាស៊ីទាំងមូលនេះក៏ដោយ

សារសហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហភាពអឺរុបមានប្រយោជន៍រួមនិងមានមហិច្ឆតារួមគ្នាមួយក្នុងការ

ដោះស្រាយបញ្ហាធំៗរបស់ពួកគេដូចជាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច,ហិរញ្ញវត្ថុនិងសង្គមត្រូវបានគាំងស្ទះ

ដោយសារកំណើនសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងឆាប់រហ័សរបស់បណ្តាប្រទេសអាស៊ី។ ដូច្នេះមហាអំណាច

ធំទាំងពីរនេះគ្មានជំរើសអ្វីក្រៅពីជួយជំរុញឱ្យបណ្តាប្រទេសអាស៊ីទាំងអស់នោះមានការឈ្លោះ

គ្នាកាន់តែខ្លាំងឡើងៗដោយយកលេសថាសហរដ្ឋអាមេរិកវិលត្រឡប់មកទ្វីបអាស៊ីវិញដើម្បី

ជួយរួមសហការជាមួយមហាមិត្តក្នុងការពារប្រយោជន៍របស់ពួកគេគឺបណ្តាប្រទេសអាហ្ស៊ាន

និងនៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។

ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញពួកគេទាំងពីរគ្មានគោលបំណងអ្វីក្រៅតែអំពីការដោះស្រាយវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច,

ហិរញ្ញវត្ថុនិងសង្គម ព្រមទាំងលក់គ្រឿងអាវុធទំនើបៗរបស់គេទៅឱ្យប្រទេសទាំងនោះដែល

សុទ្ធតែជាប្រទេសអ្នកមាន  និងជាពិសេសក្នុងគោលដៅដើម្បីជម្រុញជម្លោះដែលកំពង់តែកើត

មានរួចស្រាប់ហើយនោះឱ្យមានកម្រិតកាន់តែតានតឹងនិងពុះកញ្ជ្រោលរហូតដល់កម្រិតផ្ទុះកើ

ចេញជាសង្គ្រាមរាលដាលពេញទាំងតំបន់អាស៊ីទាំងមូល។

នៅទីបញ្ចប់បណ្តាប្រទេសអាស៊ីទាំងអស់ត្រូវទទួលបរាជ័យទាំងស្រុងដោយគ្មានអ្នកឈ្នះគឺមាន

តែមានតែអ្នកចាញ់តែប៉ុណ្ណោះ ប្រទេសជាតិត្រូវខូចខាតខ្ទេចខ្ទីគ្មានសល់ ត្រូវចាប់ផ្តើមពីកម្រិត

សូន្យ។ បណ្តាប្រទេសអាស៊ីទាំងនេះត្រូវទិញសម្ភារៈនិងខ្ចីបុលពីសហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហភាព

អឺរុបដើម្បីក៏សាងប្រទេសឡើងវិញ។

រីឯអ្នកឈ្នះគឺសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរុបដែលពួកគេបានទទួលជ័យជំនះទាំងស្រុងនូវ

គ្រប់វិស័យ៖ សេដ្ឋកិច្ច,ហិរញ្ញវត្ថុ,សង្គម។  ចំណែករឿងទំនាស់ព្រំដែនទាំងប៉ុន្មានត្រូវបានគេ

ដោះស្រាយយ៉ាងងាយស្រួល ដោយគ្រាន់តែគេទទួលស្គាល់អ្នកនៅសល់ពីស្លាប់ប៉ុណ្ណោះ។

ទីបញ្ចប់ចាស់បុរាណលោកចង់ប្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយថា អ្វីៗដែលមិនធ្លាប់កើតមានពីមុន

មក គឺត្រូវតែកើតចេញដោយឯកឯងក្នុងពេលខាងមុខនេះ ដោយគ្មានអ្នកណាម្នាក់អាចបញ្ខៀស

បាន  សូម្បីតែអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដែលធ្លាប់កំណត់ទុកនូវគ្រប់រឿងរ៉ាវទាំងឡាយដែលធ្លាប់កើតមាន

ក្នុងសង្គមពីមុន ក៏មិនអាចប្រមាណដឹងក្នុងរឿងនេះបានដែរ រឿងដែលកើតឡើងនាពេលខាង

មុខវាជាទំនាយសាសនា។

ហេតុដូច្នេះហើយបានជាចាស់បុរាណលោកលើកយកពាក្យ‹ឈាមដាបពោះដំរីទន្លេបួនមុខ 

ដែលជាសង្គ្រាម មួយចំអិនក្រពិស នេះមកផ្តាំប្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយឱ្យបានដឹងជាមុននិង

ឱ្យមានការប្រុងប្រយ័ត្នដើម្បីឱ្យជៀសផុតនូវសេចក្តីវិនាសមហន្តរាយនឹងឱ្យខំធ្វើបុណ្យដាក់ទាន

រៀន (សិលប្រាំ ចាំសិលប្រាំបីក្រែងលអាចឆ្លងវាលបីអន្លងបួនផុតរស់ទាន់អ្នកបុណ្យ សេនាដៃ

ដែកភ្នែកប្រាក់(១) ចេញលើកសាសនា ជាមួយព្រះបាទធម្មឹករាជ្យ ក្នុងឆ្នាំកុរឯកស័ក (២)

 ស្តេចក្មេង,ស,តូច,ស្តើងសោយរាជ្យនគរបី )៕

សេចក្តីបញ្ជាក់បន្ថែម

ការបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយខាងលើនេះបានបង្ហាញប្រាប់ឱ្យយើងដឹងថា ពាក្យសុភាសិត

បុរាណខ្មែរទាំងអស់នេះមានដើមកំណើតតាំងពី សម័យមហានគរក្នុងរាជ្យរបស់ស្តេចព្រះបាទ

ជ័យវរ្ម័នទី៧។ តើអ្នកណាជាអ្នកនិពន្ធសុភាសិតទាំងអស់នេះ? សូមបន្តការអាននៅត្រង់កន្លែង

‹ទំនាយសាសនា›។

ពន្យល់ពាក្យ

(១)បានបកស្រាយរួចស្រេចហើយ

(២)សូមបន្តការអាននៅត្រង់‹‹កុរឯកស័ក››

បាំងកករលំ…

សេចក្តីបកស្រាយពាក្យពុទ្ធទំនាយភាគ៣

បាំងកករលំ ភ្នំពេញរលាយ ព្រៃនគរខ្ចាត់ខ្ចាយ សប្បាយអង្គរវត្ត

បាំងកករលំ៖ នៅកន្លែងខ្លះគេប្រើពាក្យ‹បាត់ដំបងរលំ›មកជំនួសពាក្យ‹បាំងកក់រលំ› ។ មិនដឹង

ជាក្នុងបំណងណាទេ បានជាគេនាំគ្នាដូរពាក្យ បាំងកក់ មកជាពាក្យ បាត់តំបង វិញនោះ ប៉ុន្តែបើ

តាមការសំគាល់មើលពាក្យដែលប្រើនៅក្នុងពាក្យពុទ្ធទំនាយខាងលើនេះគេលើកយកឈ្មោះរាជ

ធានីឫរដ្ឋធានីរបស់នគរនិមួយៗយកមកប្រើក្នុងប្រស្នានោះ។ ម៉្យាងទៀតពាក្យ បាត់ដំបង ហាក់បី

ដូចជា វាអត់ស៊ីស្របជាមួយនឹងអត្ថន័យរបស់ពាក្យថា‹រលំ›។ ពីព្រោះគេប្រើពាក្យ(រលំ)សម្រាប់

សំដៅទៅរក រាជធានី ឬរដ្ឋធានីដែលជាទីតាំងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ក្នុងរាជ្យអង្គណាមួយឬក៏

ប្រទេសមួយ។ ដូច្នេះគួរឫពុំគួរ ខ្ញុំសូមលើកយកពាក្យ‹បាំងកក់រលំ›យកមកប្រើសម្រាប់បក

ស្រាយពាក្យសុភាសិតខាងលើនេះជូនជាសណ្តាប់ដូចតទៅ៖

បាំងកក៖  ជាឈ្មោះរបស់រាជធានីនៃព្រះរាជាណាចក្រថៃឡង់ដ៏ នាសម័យបច្ចុប្បន្ន។

រលំ៖   ដេកដួលទាំងជំហ៊រលែងដំណើការទៅមុខ,ធ្លាក់ងារ,ធ្លាក់ដំណែងអស់ល័ក្ខណ៍។ បើចំពោះ

នគរឬប្រទេសត្រូវមានការប្រែប្រួលដោយផ្លាស់ប្ដូររបបដឹកនាំ។ បើចំពោះស្តេចកំពុងគ្រងរាជ្យ

ត្រូវអស់អំណាចអស់បុណ្យ, ឬអស់ល័ក្ខណ៍។ បើចំពោះរាជ្យវង្សរបស់ស្តេចដែលកំពុងសោយ

រាជ្យក៏ត្រូវចប់រជ្ជកាលរបស់ពូជពង្សវង្សត្រកូលស្តេចអង្គនោះ។

បាំងកក់រលំ៖ ចាស់បុរាណចង់ប្រាប់យើងថា នៅពេលពាក់កណ្តាលសាសនាឈានមកដល់

ព្រះរាជាណាចក្រថៃឡង៍ត្រូវមានការប្រែប្រួលដោយផ្លាស់ប្ដូររបបដឹកនាំ ឬការផ្លាស់ប្ដូរអ្នកដឹក

នាំដោយសារមានការចប់ទៅរជ្ជកាលរបស់ស្តេចអង្គដែលកំពុងសោយរាជ្យឬត្រូវចប់រជ្ជកាល

របស់ពូជពង្សវង្សត្រកូលរបស់ស្តេចបច្ចុប្បន្ន។ បើតាមការបកស្រាយរបស់អ្នកឯកទេសខាងផ្នែក

នយោបាយប្រទេសថៃគេបានបញ្ជាក់ថាប្រទេសថៃត្រូវជួបវិបត្តិយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដោយកើតមាន

សង្គ្រាមស៊ីវិលរវាងពួកថៃអាវលឿង,ថៃអាវក្រហម,និងពួកមេទាហ៊ាននៅពេលដែលស្តេចកំពង់

សោយរាជ្យទ្រង់ចូលទីវង្គត់ផុតទៅនៅពេលខាងមុខ។

*****

ភ្នំពេញរលាយ

ភ្នំពេញ៖ ជាឈ្មោះរបស់រាជធានីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា នាសម័យបច្ចុប្បន្ន។

រលាយ៖ ការប្រែរូបភាពពីរឹងមកជាទន់(សំណរលាយទឹកកករលាយ)វិនាសអន្តរាយខូចខាតបង់

(រលាយទ្រព្យរលាយខ្លួន)។ពាក្យរលាយបើប្រើចំពោះទីក្រុងរាជធានីត្រូវទទួលការវិនាសអន្ត

រាយខ្ទេចខ្ទាំមើលលែងស្គាល់។ បើតាមការបកស្រាយរបស់អ្នកឯកទេសខាងផ្នែកនយោបាយ

ប្រទេសកម្ពុជា គេបានបញ្ជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជាជាប្រទេសមួយក្នុងតំបន់ដែលកំពង់ត្រូវរង

ទទួលការវាទទីនិងការជ្រៀតជ្រែកនយោបាយពីសំណាក់បណ្តាប្រទេសនៅជុំវិញខ្លួន ដែល

ជាហេតុបង្កឱ្យកើតមានជម្លោះក្នុងតំបន់រវាងចិន,យួន,និងថៃ នាថ្ងៃអានាគត់ខាងមុខ។

*****

ព្រៃនគរខ្ចាត់ខ្ចាយ

ព្រៃនគរ៖  ជាឈ្មោះរបស់រដ្ឋធានីខ្មែរសម័យបុរាណតែបច្ចុប្បន្នជារដ្ឋធានីទី២ របស់ប្រទេសវៀត

ណាមប្រហែលតាំងពីសម័យបុរាណមិនមានឈ្មោះថា សៃហ្គន់ ឬក៏ហូជីមីញ ទេ។

ខ្ចាត់ខ្ចាយ៖  បានន័យថា រប៉ាត់រប៉ាយបែកហ្វូងលែងនៅជួបជុំគ្នាដូចមុន។

ព្រៃនគរខ្ចាត់៖  ចាស់បុរាណលោកចង់សំដៅទៅរកពួកអ្នកកាន់រដ្ឋអំណាចត្រូវបានរត់ចោលជួរ

បែកហ្វូងរប៉ាត់រប៉ាយគ្មាននៅសល់ម្នាក់ឡើយ។ យើងអាចបកស្រាយតាមការវិភាគនយោបាយ

តំបន់ យើងសំគាល់ឃើញថាមហិច្ឆតាគ្មានព្រមដែនរបស់រដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនិស្តវៀតណាមដែល

កំពង់តែលេបត្របាក់លាវ,ខ្មែរ តាមបណ្តាំរបស់ខ្មោចហូជីមិញ(ដំណើរឆ្ពោះទៅទិសខាងលិច)

ក្នុងបំណងបង្កើតសហព័ន្ធឥណ្ឌូចិនដាក់នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់ប្រទេសវៀតណាមតែមួយគត់

ច្បាស់ជាត្រូវជួបឧបសគ្គដ៏ធំធេងមួយ ដោយត្រូវប៉ះទង្គិចជាមួយនឹងប្រយោជន៍របស់ប្រទេសចិន

ដែលកំពង់មានមហិច្ឆតាពង្រីកនិងពង្រឹងឥទ្ធីពលមហាអំណាចចិនផងដែរ ដោយមានគំរោងវាទ

ទីមកលើតំបន់អាស៊ីប៉ែកអាគ្នេយ៍ទាំងដែនទឹកនិងទាំងដែនគោកដូចជាប្រទេសភូមា,លាវ,ខ្មែរ

ដូចពាក្យបុរាណលោកបានពោលថា‹ចិនស្ពាយគំពីលីរកព្រះបាទធម្មឹករាជ្យ(១)› នាថ្ងៃអានាគត់

ខាងមុខ។

*****

សប្បាយអង្គរវត្ត

សប្បាយ៖ ជាសភាវៈគួរជាទីសោមនស្សរីករាយដោយមានការពេញចិត្ត។

អង្គរវត្ត៖ ជាឈ្មោះរបស់អតីតរាជធានីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា នាសម័យមហានគរ។

សប្បាយអង្គរវត្ត ៖ ចាស់បុរាណលោកចង់និយាយប្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយយើងថា ព្រះរាជា

ណាចក្រកម្ពុជានាសម័យមហានគរដែលធ្លាប់មានរាជធានីនៅអង្គវត្ត និងដែនសីមាខាងជើង

ទើសចិន,ខាងលេចទើសភូមា,ខាងត្បូងទើសម៉ាឡាយូនិងសមុទ្ទ,ខាងកើតទិសសមុទ្ទ ទៅថ្ងៃ

អានាគតខាងមុខ ត្រូវបានបែងចែកជានគរតូចៗដូចជាប្រទេសថៃមានរាជធានីឈ្មោះបាងកក់,

ប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នមានរាជធានីឈ្មោះភ្នំពេញ និងប្រទេសវៀតណាមមានរដ្ឋធានីឈ្មោះ

ហូជីមិញ(ព្រៃនគរ)។  ប៉ន្តែនៅពេលដែលពាក់កណ្តាលសាសនាឈានចូលមកដល់ ប្រទេស

ទាំងបីនោះត្រូវជួបវិបត្តិជម្លោះផ្ទៃក្នុងផងនិងវិបត្តិជម្លោះព្រំដែនដោយសារការវាទទីរវាងប្រទេស

មួយមកលើប្រទេសមួយទៀតដែលជាហេតុបណ្តាលឱ្យមានកើតសង្គ្រាមផ្ទុះឡើងក្នុងតំបន់ភូមិ

ភាគអាស៊ីទាំងមូល ដូចពាក្យចាស់លោកហៅថា‹ឈាមដាបពោះដំរីទន្លេបួនមុខ(១)›។ ទីក្រុង

នៃប្រទេសទាំងបីត្រូវជួបនូវសេចក្តីវិនាសមហន្តរាយយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរជាទីបំផុត ដូចមានក្នុងពាក្យពុទ្ធ

ទំនាយបានចែងថា៖ បាងកករលំ,ភ្នំពេញរលាយ,ព្រៃនគរខ្ចាត់ខ្ចាយ សប្បាយអង្គរវត្ត។

ដូច្នេះទីកន្លែងដែលគេចផុតអំពីភ្លើងសង្គ្រាម‹‹ឈាមដាបពោះដំរីទន្លេបួនមុខ››គឺនៅអង្គរវត្ត

ដែលជាអតីតរាជធានីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជានាសម័យមហានគរ។ អង្គរវត្តគឺជាទីកន្លែង

ដែលគួរឱ្យរីករាយជាទីពេញចិត្តនិងគួរឱ្យជាទីសុខក្សេមក្សាន្តរបស់មហាជនគ្រប់រូប នាថ្ងៃអនា

គតកាល៕

ពន្យល់ពាក្យ៖

(១)បានទទួលបកស្រាយរួចហើយ